γράφει ο Παπαμίκος Βασίλειος, M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης, MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών, Πτυχιούχος Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, εκπαιδευτής στο, εξ αποστάσεως, πρόγραμμα δια βίου μάθησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με τίτλο: “Personal Trainer Nutrition Coach”
Οι φυσικές καταστροφές, είτε πρόκειται για πλημμύρες, τυφώνες, σεισμούς ή ανθρωπογενείς κρίσεις όπως πόλεμοι ή πανδημίες, έχουν βαθύ αντίκτυπο στις κοινότητες των ανθρώπων. Μια πτυχή της ετοιμότητας και της αποκατάστασης σε περίπτωση καταστροφών που συχνά παραβλέπεται είναι η διατροφική παράμετρος.
Η επαρκής και ασφαλής σίτιση σε αυτές τις δύσκολες στιγμές δεν είναι μόνο απαραίτητη για την άμεση επιβίωση αλλά και για τη μακροπρόθεσμη υγεία, ανθεκτικότητα και ανάρρωση των πληγέντων.
Ο ρόλος της διατροφής κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής είναι σημαντικός, δίνοντας έμφαση στη σημασία της προληπτικής ετοιμότητας, της πρόσβασης σε τρόφιμα και των ψυχολογικών πτυχών του φαγητού σε περιόδους κρίσης.
Ετοιμότητα και προληπτικές ενέργειες
Για την αντιμετώπιση των διατροφικών αναγκών κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής, οι κοινότητες θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ετοιμότητα, ιδιαίτερα όταν πλέον υπάρχει και το σύστημα προειδοποίησης του 112:
Προμήθειες τροφίμων έκτακτης ανάγκης: Η αποθήκευση μη αλλοιώσιμων, πυκνών σε θρεπτικά συστατικά τροφίμων και καθαρού νερού είναι μια κρίσιμη πτυχή της ετοιμότητας για φυσικές καταστροφές. Αυτό διασφαλίζει ότι τα άτομα και οι οικογένειες έχουν πρόσβαση στη σίτιση όταν διακόπτονται οι αλυσίδες εφοδιασμού.
Κοινοτικοί κήποι και τράπεζες τροφίμων: Η δημιουργία κοινοτικών κήπων και τραπεζών τροφίμων σε υπερυψωμένα σημεία μπορεί να προσφέρει μια βιώσιμη πηγή φρέσκων προϊόντων και υποστήριξη σε όσους είναι πιο ευάλωτοι κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής.
Εκπαίδευση και κατάρτιση: Ο εφοδιασμός των κοινοτήτων με γνώσεις σχετικά με την σίτιση, την αποθήκευση τροφίμων και τις μεθόδους μαγειρέματος σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης είναι απαραίτητος. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στα άτομα να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη διατροφή τους όταν οι πόροι είναι περιορισμένοι.
Οξεία φάση: Στόχος η άμεση επιβίωση και υγεία
Κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης μιας φυσικής καταστροφής, η διασφάλιση της πρόσβασης σε ασφαλή και θρεπτικά τρόφιμα είναι πρωταρχικής σημασίας. Η θρεπτική και ποιοτική σίτιση είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της ζωής και της υγείας. Οι βασικές παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
Πρόσληψη θερμίδων: Τα άτομα που πλήττονται από καταστροφές έχουν συχνά περισσότερες θερμιδικές ανάγκες λόγω αυξημένου άγχους, σωματικής καταπόνησης και έκθεσης στα στοιχεία της φύσης. Η εξασφάλιση επαρκούς προσφοράς τροφίμων πλούσιων σε ενέργεια είναι ζωτικής σημασίας.
Ενυδάτωση: Η πρόσβαση σε καθαρό νερό είναι εξίσου σημαντική με το φαγητό. Η αφυδάτωση μπορεί να επιδεινώσει τα προβλήματα υγείας και να αποδυναμώσει την ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίσει το στρες.
Πρωτεΐνες και μικροθρεπτικά συστατικά: Η επαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών και απαραίτητων μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμινών και μετάλλων) είναι απαραίτητη για την ανακατασκευή των ιστών, τη βέλτιστη λειτουργία του ανοσοποιητικού και τη γενικότερη υγεία των πληγέντων.
Ειδικές Διατροφικές Ανάγκες: Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε άτομα με ειδικές διατροφικές απαιτήσεις, όπως βρέφη, ηλικιωμένους και άτομα με χρόνιες παθήσεις.
Ανθεκτικότητα και σωματική ανάκαμψη
Η διατροφή παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην οικοδόμηση της ανθεκτικότητας και στη βοήθεια στη διαδικασία ανάκαμψης μετά από μια καταστροφή. Αυτά περιλαμβάνουν:
Ενίσχυση της ανοσίας: Η ποιοτική διατροφή και ιδιαίτερα η ανοσοδιατροφή ενισχύει τον οργανισμό για να αντιμετωπίζει αποτελεσματικότερα λοιμώξεις και ασθένειες, οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν συχνότερα σε συνθήκες συνωστισμού και σε ανθυγιεινές συνθήκες που επικρατούν μετά από μια φυσική καταστροφή.
Αναδόμηση ιστών: Η σωστή διατροφή βοηθά τους πληγέντες να αναρρώσουν από τραυματισμούς και ασθένειες που υπέστησαν κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής. Η επαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας είναι ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση των ιστών.
Ψυχική Υγεία: Η διατροφή είναι στενά συνδεδεμένη με την ψυχική υγεία. Μια ισορροπημένη διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση του στρες, του άγχους και της κατάθλιψης, που επιπρόσθετα επιβαρύνουν τους πληγέντες στον απόηχο μιας φυσικής καταστροφής.
Μακροπρόθεσμη υγεία: Οι διατροφικές επιλογές που γίνονται κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία. Οι διατροφικές ελλείψεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια προβλήματα υγείας αργότερα.
Αποφυγή των ευαίσθητων και ευπαθών τροφίμων
Πράσινα φυλλώδη λαχανικά: το μολυσμένο νερό μιας ενδεχόμενης πλημμύρας μπορεί να τα μολύνει με φονικά στελέχη E.coli, όπως το Ο157:Η7, ή με το βακτήριο της λιστέριας, γεγονός που τα καθιστά αυτόματα ακατάλληλα για κατανάλωση. Ακόμα περισσότερη προσοχή σε αυτά πρέπει να δίνουν τα άτομα που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, οι γυναίκες σε εγκυμοσύνη, οι ηλικιωμένοι κα τα μικρά παιδιά.
Τυριά και αλλαντικά: Είναι όλα τους ευάλωτα στο βακτήριο της λιστέριας. Ενώ η λιστέρια δεν προκαλεί τόσες τροφιμογενείς ασθένειες όπως η σαλμονέλα ή άλλα παθογόνα, ενενήντα τοις εκατό των ατόμων που μολύνονται καταλήγουν σε νοσηλεία. Άτομα σε ομάδες υψηλού κινδύνου είναι περισσότερο ευάλωτα σε μια τέτοια μόλυνση. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η λοίμωξη από λιστέρια μπορεί να προκαλέσει αποβολή. Η Listeria είναι δύσκολο να εξουδετερωθεί. Ευδοκιμεί σε υγρά, κρύα περιβάλλοντα, όπως ψυγεία, ντελικατέσεν και εργοστάσια επεξεργασίας τροφίμων.
Κιμάς: Τα ίδια επικίνδυνα στελέχη E. coli που μπορούν να φτάσουν από τις ζωοτροφές και τα βοσκοτόπια στο χωράφι και στο μαρούλι, μπορούν να εισχωρήσουν στο ίδιο το βοδινό κρέας, μεταφερόμενα από το έντερο μιας αγελάδας στο κρέας κατά τη σφαγή. Αυτά τα συγκεκριμένα στελέχη, που ονομάζονται Shiga Toxin producing E. coli, ή STEC (επειδή παράγουν την τοξίνη shiga), είναι πολύ επικίνδυνα. Ένα πιο συνηθισμένο βακτήριο που μπορεί επίσης να βρεθεί στον κιμά είναι η σαλμονέλα.
Η σαλμονέλα ενέχει επίσης κίνδυνο εμφάνισης και σε διάφορα άλλα τρόφιμα όπως τα ωμά αβγά, τα κόκκινα ή λευκά κρεμμύδια, εξαιτίας της έκθεσής τους σε μολυσμένο νερό. Στα κοτόπουλα και στη γαλοπούλα, αλλά και στα ροδάκινα, στο πεπόνι και στο καρπούζι μπορεί να εμφανιστεί σαλμονέλα. Τέλος, σαλμονέλα και E. coli μπορούν να εμφανιστούν στο αλεύρι, στα κέικ ακόμα και στα κουλουράκια.
Ανακεφαλαιώνοντας, η σίτιση και η ασφαλής ενυδάτωση, κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής, είναι μια κρίσιμη παράμετρος για την επιβίωση και την ανάκαμψη από πιθανό τραυματισμό ή πολυήμερη ταλαιπωρία και κούραση. Η επαρκής πρόσβαση σε τρόφιμα, καθαρό νερό και βασικά θρεπτικά συστατικά είναι θεμελιώδης για την άμεση υγεία, ενώ η εστίαση στην ετοιμότητα και τις λύσεις που βασίζονται στην κοινότητα μπορούν να ενισχύσουν τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα του συστήματος. Ενόψει των μελλοντικών καταστροφών και των πρότερων οδυνηρών εμπειριών, η προτεραιότητα στη διατροφή μπορεί να αποβεί φάρος ελπίδας και βασικό στοιχείο για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους.