Στις 27 Ιανουαρίου 1945 τα προελαύνοντα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς – Μπίρκεναου στην Πολωνία.
Αυτή η ημέρα επιλέχθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ να ανακηρυχθεί ως Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με αφορμή αυτήν την ημέρα προτείνουμε οκτώ σπουδαίες ταινίες, που αποτυπώνουν τη ναζιστική φρικαλεότητα. Οκτώ ταινίες, που πρέπει να έχεις δει έστω μία φορά στη ζωή σου.
«Τελευταίο στάδιο» (1948)
Ήταν μια από τις πρώτες κινηματογραφικές προσπάθειες για να περιγράψει το Ολοκαύτωμα και εξακολουθεί να αναφέρεται εκτενώς από τους επερχόμενους σκηνοθέτες, συμπεριλαμβανομένου του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Μία πολωνική ταινία, αρκετά υποτιμημένη, όμως πρόκειται για ένα διαμαντάκι, καθώς γυρίστηκε στις πραγματικές τοποθεσίες του Άουσβιτς, ενώ συμμετείχαν ερασιτέχνες ηθοποιοί.
Η Μάρτα Βάις (Μπαρμπάρα Ντραπίνσκα), μια Πολωνή Εβραία, φτάνει με αυτοκίνητο μεταφοράς βοοειδών στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Εκεί, τραβά την προσοχή των φρουρών καθώς είναι πολύγλωσση και εργάζεται ως μεταφράστρια. Όταν ρωτάει για το εργοστάσιο στο στρατόπεδο, μια συγκρατούμενη της την ενημερώνει ότι είναι ένα κρεματόριο και ότι η υπόλοιπη οικογένειά της πιθανώς έχει δολοφονηθεί. Ο χαρακτήρας της Μάρτα Βάις βασίζεται στην πραγματική ζωή της Μάλα Ζίμετμπαουμ.
«Νύχτα και Καταχνιά» (1956)
Το θρυλικό ντοκιμαντέρ του Αλέν Ρενέ «Νύχτα και Καταχνιά», διάρκειας 32 λεπτών, έκανε πρεμιέρα το 1956, ελάχιστα μόλις χρόνια μετά το τέλος του πολέμου.
Γυρίστηκε στο Άουσβιτς και το τίτλος του παραπέμπει σε αυτόν του σχεδίου των Ναζί στο πλαίσιο του οποίου απήγαγαν και δολοφονούσαν Εβραίους πολίτες.
Με υποδειγματική οικονομία, πυκνότητα, συγκίνηση και νηφαλιότητα, με υψηλή αίσθηση χρέους προς την ανθρωπότητα αλλά και καλλιτεχνική ευρηματικότητα πλάθει ένα υπόδειγμα για το μέλλον. Πηγαίνοντας μπρος-πίσω στο χρόνο, με εναλλαγή χρώματος και ασπρόμαυρου και με τη διαπεραστική μουσική του Χανς Αϊσλερ, «χτίζει» τη φρίκη ως εκεί που δεν αντέχεται.
«Η Εκλογή της Σόφι» (1982)
Βασισμένη στο βραβευμένο με Πούλιτζερ ομώνυμο μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Στάιρον, η ταινία του Άλαν Πάκουλα αφηγείται τη ζωή της Σόφι, μιας Πολωνέζας που κατάφερε να γλιτώσει από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς και που προσπαθεί να φτιάξει από την αρχή τη ζωή της. Οι μνήμες όμως την κυνηγούν και τα τραύματα είναι κρυμμένα βαθιά μέσα της. Τα όσα πέρασε στο Άουσβιτς επηρεάζουν και τη μετέπειτα ζωή της. Η υπόθεση ξετυλίγεται στη Νέα Υόρκη του 1947.
Ένας νεαρός, ο Στίνγκο, που φιλοδοξεί να γίνει συγγραφέας, νοικιάζει ένα διαμέρισμα και δημιουργεί σχέσεις με το ζευγάρι που μένει στο επάνω πάτωμα. Είναι η Σόφι κι ένας Αμερικανοεβραίος βιολόγος, που έχει ψύχωση με τις ιστορίες για το Ολοκαύτωμα, ο Νέιθαν. Ο νεαρός σιγά σιγά αρχίζει να ερωτεύεται την Σόφι, προσπαθώντας ν’ ανακαλύψει τι κρύβει στην ψυχή της. Η γυναίκα ζει τραγικές, αλλά και ευτυχισμένες στιγμές δίπλα στους δυο αυτούς άνδρες.
Στον πρωταγωνιστικό ρόλο η εκπληκτική Μέριλ Στριπ, ερμηνεία που της χάρισε Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου. Η ταινία ήταν υποψήφια ακόμη για Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου, Μουσικής Επένδυσης , Κοστουμιών και Φωτογραφίας.
“Shoah” (1985)
Παραμένει το κινηματογραφικό σημείο αναφοράς από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας της το 1985. Ο Κλοντ Λανζμάν αφιέρωσε έντεκα χρόνια ακούραστης εργασίας για την ολοκλήρωση της ταινίας, συλλέγοντας αμέτρητες συνεντεύξεις από επιζώντες, πρώην Ναζί και αυτόπτες μάρτυρες, πολύ συχνά θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή.
Χωρισμένο σε τέσσερα διακριτά κεφάλαια –που επικεντρώνονται στα στρατόπεδα εξόντωσης της Τρεμπλίνκα, του Χέλμνο και του Άουσβιτς, και το Γκέτο της Βαρσοβίας– το Shoah διαφοροποιείται από τα περισσότερα ντοκιμαντέρ για το Ολοκαύτωμα, καθώς αποφεύγει τη χρήση αρχειακού υλικού.
Αντιπαραβάλλοντας τις σοκαριστικές μαρτυρίες με σύγχρονα πλάνα από τις μαρτυρικές τοποθεσίες, το Shoah ωθεί τον θεατή να εμπλακεί συναισθηματικά και εγκεφαλικά στη φρίκη του Ολοκαυτώματος, απευθύνοντας παράλληλα μια (πάντα επίκαιρη) προειδοποίηση για το μέλλον.
«Η Λίστα του Σίντλερ» (1993)
Θα χαρακτήριζε κανείς αυτήν την αριστουργηματική ταινία ως τη δικαίωση του Στίβεν Σπίλμπεργκ, μετά από πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ, τόσο ως σκηνοθέτης, όσο και ως παραγωγός, που δεν ευωδόθηκαν. Βασισμένο στη νουβέλα Schindler’s Ark του Τόμας Κενάλι, αφηγείται την ζωή του Όσκαρ Σίντλερ, ενός Γερμανού επιχειρηματία που έσωσε τις ζωές χιλίων Πολωνών Εβραίων στο Ολοκαύτωμα προσλαμβάνοντάς τους στα εργοστάσια του.
Η ταινία κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους των Ηνωμένων Πολιτειών στις 15 Δεκεμβρίου 1993. Απέσπασε διθυραμβικά σχόλια από τους κριτικούς και έγινε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, αποφέροντας 322,1 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Έλαβε 12 υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων Α’ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του Λίαμ Νίσον και Β’ Ανδρικού Ρόλου για τον Ρέιφ Φάινς, κερδίζοντας 7, ανάμεσά τους για Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία και Διασκευασμένου Σεναρίου.. Βραβεύτηκε επίσης με 7 βραβεία BAFTA και 3 Χρυσές Σφαίρες.
Το 2004, επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική.
«Η Ζωή είναι Ωραία» (1997)
Μία γλυκόπικρη, τρυφερή ιστορία, που ακολουθεί εναν Ιταλό Εβραίο, του Γκουίντο, που πρέπει να επιστρατεύσει όλη του τη φαντασία για να βοηθήσει την οικογένειά του που κρατείται στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν.
Στο στρατόπεδο, ο Γκουίντο κρύβει το γιο του από τους Ναζί φύλακες, του δίνει κρυφά φαγητό και προσπαθεί να τον κάνει να μην καταλάβει τι πραγματικά συμβαίνει. Έτσι, τον πείθει ότι το στρατόπεδο είναι απλά ένα παιχνίδι, στο οποίο ο παίκτης που θα καταφέρει να μαζέψει 1.000 πόντους θα κερδίσει ένα τανκ. Του λέει αν κλάψει, παραπονεθεί, ζητήσει τη μαμά του ή πει ότι πεινάει θα χάσει…
Ο τίτλος προέρχεται από τη φράση του Λέοντα Τρότσκι. Εξόριστος στο Μεξικό, γνωρίζοντας ότι θα δολοφονηθεί από ανθρώπους του Στάλιν, είδε τη σύζυγό του στον κήπο και έγραψε ότι “η ζωή είναι ωραία”.
Η ταινία κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους στις 20 Δεκεμβρίου 1997 στην Ιταλία και στις 23 Οκτωβρίου 1998 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Απέσπασε εξαιρετικά σχόλια από τους κριτικούς και έγινε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία αποφέροντας 230 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως
.Έλαβε επτά υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας, και κέρδισε τρία στις κατηγορίες Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Α’ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του Μπενίνι και Καλύτερης Μουσικής του Νικόλα Πιοβάνι.
«Ο Πιανίστας» (2002)
Η αληθινή ιστορία του Πολωνο-εβραίου πιανίστα Βλαντισλάβ Σπίλμαν, που δουλεύει στον ραδιοφωνικό σταθμό της Βαρσοβίας, βλέπει τον κόσμο του να καταρρέει με το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και την εισβολή των Γερμανών στην Πολωνία, τον Σεπτέμβριο του 1939. Αφού ο ραδιοφωνικός σταθμός καταστρέφεται από τις εκρήξεις, ο Βουαντίσουαφ επιστρέφει σπίτι όπου και μαθαίνει ότι η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία έχουν κηρύξει πόλεμο ενάντια στη Γερμανία. Πιστεύοντας ότι ο πόλεμος θα τελειώσει γρήγορα, αυτός και η οικογένειά του γιορτάζουν το γεγονός.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής που λαμβάνει χώρα τους επόμενους μήνες, οι συνθήκες διαβίωσης των Εβραίων σταδιακά χειροτερεύουν και τα δικαιώματά τους περιορίζονται: κάθε οικογένεια επιτρέπεται να έχει ένα ελάχιστο χρηματικό ποσό, όλοι πρέπει να φοράνε ένα περιβραχιόνιο με το Αστέρι του Δαβίδ για να ξεχωρίζουν και να υπομένουν αδιαμαρτύρητα διάφορες ταπεινώσεις. Ώσπου τελικά το 1940 συγκεντρώνονται όλοι στο Γκέτο της Βαρσοβίας.
Η ταινία σε σκηνοθεσία του Ρομάν Πολάνσκι βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ των Καννών με τον Χρυσό Φοίνικα, ενώ διεκδίκησε επτά βραβεία της Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ), ανάμεσα στα οποία και αυτό της καλύτερης ταινίας.
Τελικά κέρδισε τρία αυτά της Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Διασκευασμένου Σεναρίου και Α’ Ανδρικού Ρόλου, με τον Μπρόντι να αποτελεί το νεαρότερο ηλικιακά ηθοποιό που έχει λάβει το βραβείο αυτό. Αξιοσημείωτο είναι επίσης πως η ταινία κέρδισε επίσης επτά Βραβεία Σεζάρ, ανάμεσα στα οποία αυτά της Καλύτερης ταινίας, Καλύτερης σκηνοθεσίας και Α’ Ανδρικού Ρόλου, χαρίζοντας στον Μπρόντι ακόμη μια ασυνήθιστη πρωτιά: αυτή του πρώτου Αμερικανού που παίρνει αυτή τη διάκριση.
«Ο Γιός του Σαούλ» (2015)
Στο Άουσβιτς του 1944 ο Σαούλ είναι ένας από τους λίγους επιζώντες Εβραίους, ο οποίος αναγκάζεται να βοηθά τους Γερμανούς στο κάψιμο των νεκρών ομοεθνών του.
Μέχρι που κάποια στιγμή αποφασίζει να θάψει το πτώμα ενός παιδιού, το οποίο ισχυρίζεται πως είναι δικό του.
Μια σκληρή ιστορία επιβίωσης μετατρέπεται με συγκλονιστικό τρόπο στην απόλυτη υπαρξιακή οδύσσεια ως την καρδιά του σκοταδιού. Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Τολμηρό και αριστουργηματικό το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Λάζλο Νέμες.
Διαβάστε επίσης:
«Στην Αγκαλιά του Πολέμου»: Μία ιστορία αγάπης ξεπηδά μέσα από τις «μαύρες» ημέρες της Ιταλικής Κατοχής
Καθόλου… τυχαίο: Πάνω από 250.000 θεατές είδαν τον «Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού»