Η Παγίδα της Θετικής Σκέψης
“Σκέψου θετικά” – ένα σύνθημα που ακούμε συχνά αλλά πόσες φορές έχεις συνειδητοποιήσει ότι η θετική σκέψη τελικά δεν λειτουργεί πραγματικά. Γιατί όταν σου λέει κάποιος να σκέφτεσαι θετικά, αυτό που σου λέει είναι να σκέφτεσαι καλά πράγματα. Σωστά; Απλά να σκέφτεσαι θετικά, να αγνοείς τα αρνητικά, να αγνοείς ό,τι κακό συμβαίνει στη ζωή σου. Σωστά; Μην αποδέχεσαι τα συναισθήματά σου, μην αναγνωρίζεις αυτό που περνάς. Απλά να σκέφτεσαι θετικά.
Αν και η θετική σκέψη έχει τα πλεονεκτήματά της, συχνά οδηγεί στο να παραβλέπουμε τις πραγματικές προκλήσεις και να αρνούμαστε τα αρνητικά συναισθήματα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα χάσμα μεταξύ των προσδοκιών και της πραγματικότητας, οδηγώντας σε απογοήτευση. Είναι πολύ εύκολο να οδηγηθούμε σε τοξική θετικότητα, όπου τα αρνητικά συναισθήματα και εμπειρίες ακυρώνονται ή απορρίπτονται. Δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου τα άτομα αισθάνονται πιεσμένα να διατηρούν ένα θετικό προσωπείο, ακόμη και μπροστά στις αντιξοότητες, οδηγώντας σε συναισθηματική καταπίεση και έλλειψη αυθεντικής έκφρασης.
Advertisment
Η Στάση Εστιασμένη στο Πρόβλημα
Το άλλο άκρο της θετικής σκέψης είναι η σκέψη εστιασμένη στο πρόβλημα. Όλα είναι πρόβλημα. Αυτή η νοοτροπία χαρακτηρίζεται από μια ηττοπαθή στάση, όπου τα πάντα θεωρούνται πρόκληση ή εμπόδιο. Δηλώσεις όπως “Αυτό είναι αδύνατο” ή “Δεν μπορώ να το κάνω αυτό” κυριαρχούν σε αυτή τη νοοτροπία, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο αρνητικότητας και αδράνειας. Ακόμα και αν κάποιος παρουσιάσει μια λύση, βρίσκουμε το ένα αρνητικό σε αυτή τη λύση, και το θέμα συνεχίζει να γυρίζει γύρω γύρω.
Οι άνθρωποι που εστιάζουν πάντα στο πρόβλημα, πιστεύουν ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος να γίνουν τα πράγματα, είτε πρόκειται για την καριέρα τους, είτε για τον γάμο τους ή τη σχέση τους. Είναι αυτό που λέμε όλα ή τίποτα, άσπρο ή μαύρο. Αν είσαι κάποιος που πιστεύει ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος, αυτό μάλλον σημαίνει ότι έχεις κολλήσει σε μια νοοτροπία που είναι εστιασμένη στο πρόβλημα.
Η Σκέψη των Δυνατοτήτων: Μια Ισορροπημένη Προσέγγιση
Υπάρχει όμως μία ισορροπημένη προσέγγιση: Η Σκέψη των δυνατοτήτων. είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση. Αυτή η νοοτροπία αναγνωρίζει την ύπαρξη προκλήσεων, αλλά αναγνωρίζει επίσης το πλήθος των διαφορετικών τρόπων για την αντιμετώπισή τους. Πρόκειται για την κατανόηση ότι οι αναποδιές δεν είναι εμπόδια αλλά σκαλοπάτια για την ανάπτυξη. Κάποιος που ζει με τη νοοτροπία των δυνατοτήτων λέει: “Αυτό δεν δούλεψε, ας βρω έναν άλλο τρόπο- πρέπει να υπάρχει άλλος τρόπος – η πίσω πόρτα, η καταπακτή, η μυστική πόρτα, η περιστρεφόμενη πόρτα. Υπάρχουν τόσες πολλές άλλες πόρτες εκτός από την μπροστινή πόρτα!”. Θα σου δώσω ένα εργαλείο ώστε να μπορέσεις να βρεις αυτή την πόρτα, λέγεται «Αναστοχαστική καταγραφή» και είναι ένα εργαλείο για την ανάπτυξη.
Advertisment
Αναστοχαστική Καταγραφή: Εργαλείο Ανάπτυξης
Κάνε μια λίστα με όλα όσα έχεις επιτύχει ποτέ. Θα μπορούσε να είναι η ανάπτυξη μιας δεξιότητας, η απόκτηση ενός πτυχίου, μια προαγωγή, ό,τι κι αν είναι αυτό. Ρώτησε τον εαυτό σου δύο ερωτήσεις:
Πρώτον, ποιες είναι οι δεξιότητες που ανάπτυξες ή είχες και σε βοήθησαν να φτάσεις εκεί;
Δεύτερον, ήταν μια παραδοσιακή διαδρομή που ακολούθησες ή πήρες μια μη παραδοσιακή διαφορετική εναλλακτική;
Ο λόγος που η πρώτη ερώτηση είναι σημαντική είναι ότι η κατανόηση των προηγούμενων επιτυχιών σου θέτει τα θεμέλια για μελλοντικούς θριάμβους, επειδή πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι έχεις πράγματι τις ικανότητες να λύσεις αυτά τα προβλήματα. Το έχεις ξανακάνει αυτό. Και η δεύτερη ερώτηση είναι σημαντική για να σε βοηθήσει να συνειδητοποιήσεις ότι συχνά μπορεί να έχεις κάνει τα πράγματα με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχεις προσεγγίσει τα πράγματα διαφορετικά.
Μερικές φορές είμαστε οι ίδιοι οι χειρότεροι εχθροί μας και οι πιο σκληροί επικριτές μας. Και αυτή η αυτο-αμφισβήτηση συχνά μας εμποδίζει να αξιοποιήσουμε πλήρως τις δυνατότητές μας. Σου παραθέτω μερικά πρακτικά βήματα για να σε βοηθήσουν να καλλιεργήσεις την σκέψη των δυνατοτήτων:
Πρακτικά Βήματα για την Καλλιέργεια της Σκέψης των Δυνατοτήτων
«Μην αφήνεις το φόβο να σε κρατάει πίσω»: Αντιμετώπισε τους φόβους σου άμεσα. Πόσες φορές οι φόβοι σου ή οι ανησυχίες σου πραγματοποιήθηκαν; Πολύ λίγες. Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα από τα πράγματα για τα οποία ανησυχούμε ή φοβόμαστε δεν συμβαίνουν ποτέ. Κατανόησε ότι ο φόβος μπορεί συχνά να σε εμποδίσει να εξερευνήσεις νέες ιδέες.
«Όρισε σαφείς στόχους»: Ξεκίνησε με μια πιο ξεκάθαρη εικόνα του τι θέλεις να πετύχεις. Όταν έχεις έναν στόχο στο μυαλό σου, είναι ευκολότερο να εξερευνήσεις διαφορετικά μονοπάτια που μπορούν να σε οδηγήσουν εκεί. Η οπτικοποίηση της επιτυχίας σου μπορεί να σε παρακινήσει να κάνεις αλλαγές.
«Διευρύνετε τις επιλογές σου»: Σκέψου διάφορες, ακόμη και αντισυμβατικές δυνατότητες. Αυτό διευρύνει τον ορίζοντά σου και ενισχύει τις ικανότητές σου στην επίλυση προβλημάτων.
Η σκέψη των δυνατοτήτων διαφοροποιείται από τη σκέψη που είναι εστιασμένη στο πρόβλημα μέσω της έμφασης που δίνει στη δράση. Δεν είναι μόνο το να σκέφτεσαι διαφορετικά, αλλά και το να κάνεις απτά βήματα προς την επίτευξη των στόχων σου, όσο μικρά κι αν είναι αυτά. Θα μπορούσε να είναι η ανάγνωση ενός βιβλίου, η παρακολούθηση ενός σεμιναρίου. Οτιδήποτε. Το βήμα, η δράση, δεν χρειάζεται να είναι κάποιο μεγάλο ρίσκο. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να αναλάβεις ένα τεράστιο βάρος – μπορεί πραγματικά να είναι το πιο απλό βήμα προς τα εμπρός.
Η Δύναμη του Λόγου και ο Αντίκτυπος της Επαναλαμβανόμενης Σκέψης
Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι επίσης είναι ο τρόπος που μιλάς στον εαυτό σου. Ο τρόπος με τον οποίο συζητάμε με τον εαυτό μας μπορεί να μεταμορφώσει τις προοπτικές μας. Με τη μετάβαση από το “δεν μπορώ” στο “πώς μπορώ” και μιλώντας στον εαυτό σου με συμπόνια, αγάπη και κατανόηση, δημιουργείς για τον εαυτό σου σε νέες δυνατότητες και αναλαμβάνεις την ευθύνη για την πρόοδό σου. Όταν λες κάτι στο εαυτό σου και το επαναλαμβάνεις συνέχεια, το κάνεις κτήμα σου, το κάνεις πεποίθηση σου, είναι σαν να καρφώνεις ένα καρφί όλο και πιο βαθιά και είναι πολύ δύσκολο μετά να το βγάλεις.
Η ερώτηση που θέλω να κάνεις στον εαυτό σου είναι: Με βοηθάει αυτή η επαναλαμβανόμενη σκέψη να φτάσω εκεί που θέλω να φτάσω;
Οι πιθανότητες είναι ότι η επανάληψη του “Δεν μπορώ να το κάνω αυτό” δεν πρόκειται να οδηγήσει σε κάτι δημιουργικό. Οι πιθανότητες του να λες “Αυτό δεν θα λειτουργήσει” σημαίνει ότι μάλλον δεν θα λειτουργήσει. Θέτοντας όμως στον εαυτό σου ερωτήσεις όπως “Πώς το κάνω αυτό;», «Πώς θα το καταλάβω;” Μάντεψε; αρχίζεις να το καταλαβαίνεις, αρχίζεις να απαντάς στις ερωτήσεις. Όταν αρχίζεις να απαντάς στις ερωτήσεις, αρχίζεις να βλέπεις αλλαγές.
Επιλογή της σωστής παρέας
Α, εδώ έχω να πω πολλά! Οι άνθρωποι γύρω μας έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη νοοτροπία μας. Έχεις βρεθεί ποτέ με ανθρώπους στους οποίους μοιράζεσαι τις ιδέες σου και τις φιλοδοξίες σου και εκείνοι σου απαντούν “δεν πρόκειται να πετύχει ποτέ”, “έχω έναν φίλο που έκανε το ίδιο και δεν πέτυχε” ή “μα καλά που ζεις, αυτά δεν γίνονται” Και μερικές φορές ίσως να το κάνεις και εσύ στους φίλους σου.
Μιλάμε υποτιμητικά για τα όνειρα των άλλων ανθρώπων – το έχω πει άπειρες φορές και δεν θα σταματήσω να το λέω, ο κάθε άνθρωπος κρίνει και συμβουλεύει σύμφωνα με τις δικές του φοβίες, εμπειρίες και ανασφάλειες. Κάνουμε τους άλλους ανθρώπους να αισθάνονται ότι οι ιδέες τους δεν πρόκειται να λειτουργήσουν. Ειλικρινά μπορώ να θυμηθώ αρκετούς τέτοιους ανθρώπους στην ζωή μου που τους ανέπτυξα τις ιδέες μου και τα όνειρα μου και τα απέρριψαν, έτσι απλά. Έχω δει πόσο εύκολο είναι να αποθαρρύνεις άλλους ανθρώπους.
Υπάρχουν και οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι γνωρίζουν τα πάντα και θεωρούν τον εαυτό τους ειδικούς, πρόθυμοι να προσφέρουν συμβουλές για το τι λειτουργεί και τι όχι. Αυτοί οι άνθρωποι συχνά δεν είναι ανοιχτοί σε νέες ιδέες, καθώς ακολουθούν γνωστές και δοκιμασμένες πορείες.
Αντίθετα, είναι σημαντικό να περιβάλλεις τον εαυτό σου με ανθρώπους που διατηρούν μια νοοτροπία αρχάριου ή μαθητή, άτομα που είναι πρόθυμα να μάθουν και δεν αρκούνται μόνο στη θεωρία των μεγάλων ιδεών, αλλά εργάζονται ενεργά για την υλοποίησή τους. Αυτοί οι άνθρωποι θα σου πουν: “Λοιπόν, αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει, ίσως μπορεί να συμβεί αυτό έχεις σκεφτεί αυτή τη δυνατότητα μπορεί να είναι μια διέξοδος. Τι λες γι’ αυτό; ίσως αυτό”. Δεν σου λένε να το κάνεις ή να μην το κάνεις.
Έτσι, ενώ ένα άτομο με νοοτροπία εστιασμένη στο πρόβλημα αποθαρρύνει τους άλλους, ένα άτομο με νοοτροπία εστιασμένη στις δυνατότητες ενδυναμώνει και υποστηρίζει.
Υπάρχει επίσης μια ομάδα ανθρώπων που συχνά προσφέρουν επιφανειακή ενθάρρυνση χωρίς πραγματική κριτική ή βοήθεια. Απαντούν στις ιδέες και τις προτάσεις με φράσεις όπως ‘Είσαι καταπληκτική’, ‘Αυτή είναι η καλύτερη ιδέα’, ή ‘Θα είναι απίστευτο’, προσφέροντας ένα είδος ψεύτικης υποστήριξης. Αυτή η στάση, αν και μπορεί να φαίνεται ενθαρρυντική, συχνά αποτελεί έλλειψη βάθους και αυθεντικής αλληλεπίδρασης, αφού δεν προσφέρει πραγματική καθοδήγηση ή κριτική που θα μπορούσε να βοηθήσει κάποιον να βελτιώσει τις ιδέες του ή να αντιμετωπίσει πιθανά εμπόδια.
Οι άνθρωποι με τους οποίους περιβαλλόμαστε έχουν βαθύτατο αντίκτυπο στη νοοτροπία και τη συμπεριφορά μας. Η ενασχόληση με άτομα που ενσαρκώνουν τη σκέψη της δυνατότητας μπορεί να μας εμπνεύσει και να μας παρακινήσει να υιοθετήσουμε μια παρόμοια προσέγγιση. Κάνουμε τη δυνατότητα να συμβεί. Κάνουμε αλλαγές στη ζωή μας, στη ζωή τους και στις ζωές όλων μας. Και για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να μελετήσουμε τους ανθρώπους που έκαναν το αδύνατο δυνατό. Πρέπει να θεωρήσουμε ότι οι τρελές ιδέες των άλλων είναι δυνατές και πρέπει να βρούμε αυτή την κοινότητα αφθονίας.
Αρκετά με την τοξική θετικότητα και τους ανθρώπους που είναι συνεχώς αρνητικοί και κακόπιστοι για τη δική τους ζωή, τη δική σας ζωή, τη ζωή όλων. Το κλειδί για μια πλούσια και ολοκληρωμένη ζωή βρίσκεται στην ενσυνείδητη αναγνώριση και αντιμετώπιση των προκλήσεων, ενώ παράλληλα εξερευνούμε τις δυνατότητες με ανοιχτό μυαλό και δημιουργική σκέψη. Η ισορροπημένη αυτή προσέγγιση, μας επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε τη ζωή με ευελιξία, ανθεκτικότητα και αισιοδοξία.
Ας αφήσουμε λοιπόν την τοξική θετικότητα και την απόλυτη αρνητικότητα πίσω μας, και ας προχωρήσουμε με σταθερά βήματα προς το μέλλον, εξοπλισμένοι με το μυαλό των δυνατοτήτων, ανοιχτοί στις αμέτρητες ευκαιρίες που μας περιμένουν.
Μαρία Τσουτσάνη | Health & Lifestyle Medicine Coach / ICF – ACC