Οι άνθρωποι έχουμε την ανάγκη της θετικής αναγνώρισης των άλλων σε ό,τι κι αν κάνουμε, όποιο διάβημα μικρό ή μεγάλο στη ζωή μας. Συχνά αυτή η θετική αναγνώριση έρχεται και τότε αισθανόμαστε ικανοποίηση. Είναι κάποιες φορές όμως – και δεν είναι λίγες – που η πολυπόθητη αποδοχή προσφέρεται από εκείνους υπό όρους. Τους όρους αυτούς ονόμασε ο διάσημος ψυχολόγος Carl Rogers (1950) Όρους Αξίας. Όταν αυτοί οι όροι αξίας αποτελούν τη βάση συμπεριφοράς του ατόμου και τείνουν να καθοδηγούν το άτομο, τις αποφάσεις και τις πράξεις του, τότε αυτό καταλήγει να είναι εξαρτημένο.
Στη περίπτωση αυτή το άτομο, προκειμένου να γίνει αποδεκτό, καταστέλλει την οργανισμική του τάση και αποκτά μία εξωτερική εστία αξιολόγησης, το κέντρο αξιολόγησής του δηλαδή βασίζεται στους άλλους.
Το ζητούμενο, όσο και ιδεατό στη ζωή, είναι το άτομο να μετατοπίσει την εστία αξιολόγησής του εσωτερικά. Να αναγνωρίζει και να αποτιμά θετικά τις εμπειρίες του χωρίς την ανάγκη αξιολόγησης του περιβάλλοντός του. Αναγνωρίζουμε πως όλοι είμαστε κοινωνικά όντα που ζούμε σε αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση με τους άλλους, παρ’ όλα αυτά παραμένουμε αυτόνομοι και οφείλουμε όχι μόνο να μην παρεμποδίζουμε αλλά και να βοηθούμε την ανάπτυξη των δυνατοτήτων μας στο πλαίσιο της προσωπικής μας εξέλιξης στη ζωή και τον κόσμο. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον Αμερικανό ψυχολόγο Albert Ellis (2000), ‘Οι συναισθηματικές διαταραχές σχετίζονται συχνά με το ότι νοιαζόμαστε υπερβολικά για αυτό που νομίζουν οι άλλοι’.
Το ερώτημα που τίθεται είναι ΠΩΣ μπορούμε να αρχίσουμε σήμερα κιόλας να μετατοπίζουμε την εστία αξιολόγησής μας, από έξω προς τα μέσα, και να οδηγηθούμε σε υψηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης;
Αναπτύσσουμε την αντίληψή μας σχετικά με τις αποφάσεις που παίρνουμε, ξεκινώντας από τις μικρές καθημερινές μας αποφάσεις και προχωρώντας στις πιο σοβαρές και κρίσιμες. Εάν π.χ. το τι θα φορέσουμε, πώς θα συμπεριφερθούμε, που θα πάμε και τι θα κάνουμε, έχουν αποκλειστικό γνώμονα τη σύμφωνη γνώμη και την ικανοποίηση των άλλων ώστε να είμαστε αποδεκτοί, τότε μάλλον πρέπει σιγά – σιγά να το συνειδητοποιούμε και να αναθεωρούμε.
Στις πιο σοβαρές αποφάσεις εξετάζουμε όλα τα ενδεχόμενα και δεν στηριζόμαστε αποκλειστικά στη γνώμη των άλλων περιμένοντας πάντα να πάρουμε τη γνώμη τους προτού αποφασίσουμε. Ο φόβος δυσαρέσκειας – και απόρριψής μας – κυρίως των σημαντικών άλλων ελλοχεύει πολλές φορές πίσω από την απουσία δράσης και κινητοποίησής μας.
Θεραπεία. Η θεραπεία σίγουρα μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της ικανότητας του ατόμου να λειτουργεί – κυρίως – εσωτερικευμένα. Ένας καλός θεραπευτής αναγνωρίζει στα λόγια του πελάτη του την ανάγκη του για αποδοχή και θετική αναγνώριση. Συνήθως στα αρχικά στάδια της διαδικασίας, η ανάγκη αυτή του ατόμου είναι υπαρκτή. Ο θεραπευτής καθρεφτίζει την ανάγκη αυτή του πελάτη και κρατά την εστία αξιολόγησής του εσωτερικά.
Προσέχουμε πολύ με τα παιδιά. Όταν συναναστρεφόμαστε στο οικογενειακό ή επαγγελματικό μας περιβάλλον παιδιά (π.χ. ως γονείς, συγγενείς, παιδαγωγοί) είναι σημαντικό όχι τόσο να τα επιβραβεύουμε για το επίτευγμά τους όσο να τα ενθαρρύνουμε να μας λένε κατά πόσο εκείνα είναι περήφανα για αυτό, κατά πόσο εκείνα είναι ευχαριστημένα με τον εαυτό τους. Αναγνωρίζοντας εμείς οι ίδιοι ότι κάθε άνθρωπος που έρχεται στον κόσμο είναι μοναδικός, να τους δίνουμε την ευκαιρία – και τον ανάλογο βαθμό ελευθερίας – να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους με τον ίδιο μοναδικό τρόπο, στηρίζοντάς τα σε αυτή τη προσπάθεια και όχι κατευθύνοντάς τα με το να το πράξουν με τον τρόπο που εμείς θεωρούμε σωστό.
Αναζητούμε συμπορευτές. Άτομα στα οποία έχουμε εμπιστοσύνη και που κρίνουμε ότι μπορούν να είναι βοηθητικοί στη προσπάθειά μας, μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμους συνοδοιπόρους μας. Σαφώς και θα ήταν καταστροφικό να αποτανθούμε σε άτομα που ναι μεν μας αγαπούν, τείνουν δε να μας επιβάλλουν διαρκώς την άποψή τους. Έτσι επιλέγουμε ανθρώπους που μπορούν να μας επισημάνουν π.χ. μία συμπεριφορά επάνω μας η οποία δείχνει ανάγκη αποδοχής και να μας κινητοποιήσουν για το αντίθετο.
Καλή επιτυχία!!!
Μαρία Ελευθερίου – The Mental Health Gate
Βιβλιογραφία:
Ποταμιάνος Α. Γρηγόρης. Θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Rogers, C. (1951), Client – Centered Therapy, Boston: Houghton – Mifflin Co.
Ellis, A. (2000) Rational emotive behavior therapy.