Η αισιοδοξία συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο ευπρόσδεκτα ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι αισιόδοξοι τείνουν να τα πηγαίνουν καλύτερα στη ζωή από τους απαισιόδοξους φίλους τους – τουλάχιστον όσον αφορά στη σωματική και ψυχική υγεία, την ανθεκτικότητα, τις σχέσεις, την καριέρα, τη διαχείριση του πόνου, ακόμα και τη μακροζωία. Τα επιστημονικά και πολιτισμικά δόγματα μας επαναλαμβάνουν και μας βεβαιώνουν ότι η καλή διάθεση και η αναμονή της καλύτερης έκβασης μας οδηγούν στον καλύτερο δρόμο.
Όμως, είναι όλα πράγματι τόσο ξεκάθαρα; Είναι η αισιοδοξία τόσο προσαρμοστική και δεν υπάρχει απολύτως τίποτα καλό στο να είναι κανείς απαισιόδοξος; Η έρευνα της ψυχολόγου Julie Norem υποστηρίζει το αντίθετο.
Για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, η Dr. Norem μελετά το φαινόμενο της αμυντικής απαισιοδοξίας – η γνωστική στρατηγική κατά την οποία θέτουμε χαμηλές προσδοκίες και εξετάζουμε τα χειρότερα δυνατά σενάρια για μελλοντικά γεγονότα. Αποδεικνύεται ότι η συνήθεια του να μην περιμένουμε πολλά από μια κατάσταση μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του άγχους και στην απόκτηση μιας αίσθησης ελέγχου.
Συγκεκριμένα, στην τελευταία της έρευνα η Dr. Norem βρήκε ότι η χρήση αμυντικής απαισιοδοξίας συσχετιζόταν με τη λήψη περισσότερων μέτρων ασφαλείας κατά του COVID-19 (π.χ. πλύσιμο χεριών, μάσκα, απόσταση) και με λιγότερο ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. «Αναμφίβολα, οι αμυντικοί πεσιμιστές είναι πιο αγχώδεις από τους αισιόδοξους», εξηγεί η Dr. Norem «αλλά κάνουν επίσης μεγαλύτερη προσπάθεια να διαχειριστούν τον κίνδυνο».
Μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις με την οποία ήρθε αντιμέτωπη η Dr. Norem είναι ο δισταγμός του κόσμου απέναντι στην πιθανότητα να υπάρχει κάτι θετικό στην απαισιοδοξία. Κι όμως, η ειρωνεία είναι πως όταν οι άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι είναι αμυντικοί πεσιμιστές, πολλοί αναφέρουν ότι νιώθουν ανακούφιση και επιβεβαίωση. Γι’ αυτό και η Dr.Norem έχει συλλέξει κάποιους βασικούς μύθους για την αισιοδοξία και την απαισιοδοξία που καταρρίπτονται, αλλά και ορισμένες αλήθειες.
Αισιοδοξία vs απαισιοδοξία: 6 μύθοι και αλήθειες
1. Είμαστε είτε αισιόδοξοι είτε απαισιόδοξοι
Λάθος. Η οπτική ενός ατόμου ποικίλλει από κατάσταση σε κατάσταση. Για παράδειγμα, μπορεί να είστε αισιόδοξοι στην κοινωνική σας ζωή και απαισιόδοξοι στην εργασία σας. Επιπλέον, μπορούμε να αντιληφθούμε το δίπολο ως μια τάση να αναμένουμε καλά ή άσχημα πράγματα ή πόσο επιρρεπείς είμαστε στο να βιώνουμε θετικό-αρνητικό συναίσθημα.
Πρόκειται απλώς για τάσεις – δεν είναι ντετερμινιστικές σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Αν κι αυτές οι τάσεις μπορούν να επηρεαστούν από την κληρονομικότητα, απλώς μας δείχνουν μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Έχουμε ακόμα την ελευθερία να κινούμαστε όπως επιθυμούμε.
2. Αισιόδοξοι γεννιόμαστε, δεν γινόμαστε
Αυτός ο μύθος είναι πολύ γενικευμένος για να είναι αληθινός. Αν και δεν έχουμε πολλά στοιχεία που να δείχνουν με απόλυτη βεβαιότητα ότι μπορούμε να ξεφορτωθούμε τις τάσεις μας να βιώνουμε αρνητικό συναίσθημα, οι μελέτες πάνω στη γνωστική θεραπεία αναφέρουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν να επανεξετάζουν πώς βλέπουν τις καταστάσεις. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι δυνατό.
3. Η αισιοδοξία είναι πάντα καλύτερη από την απαισιοδοξία
Λάθος. Έρευνα από Πανεπιστήμιο της Ιαπωνίας βρήκε ότι οι αμυντικοί απαισιόδοξοι τα καταφέρνουν καλύτερα από τους αισιόδοξους ως προς το συναίσθημα και την πραγματική απόδοση. Άλλες μελέτες από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι κατά μέσο όρο οι αμυντικοί πεσιμιστές τα καταφέρνουν εξίσου καλά με τους αισιόδοξους. Οι πρώτοι έχουν πιο έντονο το αρνητικό συναίσθημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν λιγότερο θετικό συναίσθημα ή λιγότερη θετική θέαση του κόσμου.
Στον δυτικό κόσμο, η θετική προδιάθεση και το θετικό συναίσθημα σημαίνουν αυτόματα και περισσότερα κίνητρα και συνεπώς επιτυχία. Σε άλλες κουλτούρες, όπως στης Ιαπωνία, η ιδανική συναισθηματική ζωή είναι η πιο ισορροπημένη. Ένα επαρκώς προσαρμοσμένο άτομο αναγνωρίζει ότι υπάρχουν τόσο αρνητικά όσο και θετικά στα περισσότερα πράγματα στη ζωή.
4. Οι απαισιόδοξοι είναι πιθανότερο να εμφανίσουν κατάθλιψη συγκριτικά με τους αισιόδοξους
Πράγματι, υπό όρους γενικών χαρακτηριστικών, οι απαισιόδοξοι βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης κατάθλιψης. Εντούτοις, η συνολική εικόνα είναι πιο περίπλοκη. Η επιστήμη, συγκεκριμένα, υποδεικνύει ότι οι αμυντικοί πεσιμιστές έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κατάθλιψη συγκριτικά με τους άλλους απαισιόδοξους και όχι σημαντικά περισσότερες πιθανότητες από τους αισιόδοξους. Αυτό που αυξάνει τις πιθανότητες είναι ο συνδυασμός του πεσιμισμού με την απελπισία/ αβοηθησία, όταν δηλαδή τα άτομα αυτά νιώθουν ότι δεν έχουν κανένα έλεγχο πάνω στις συνθήκες της ζωής τους.
Εδώ είναι σημαντική η διάκριση ανάμεσα στον αμυντικό και τον φαταλιστικό πεσιμισμό. Ο πρώτος προσανατολίζεται προς τη βελτίωση συνθηκών και την ολοκλήρωση εργασιών. Η φαταλιστική απαισιοδοξία, από την άλλη πλευρά, αν και έχει επίσης την τάση να προκαλεί αρνητικά συναισθήματα, προκαλεί την αίσθηση ότι κανείς είναι καταδικασμένος να μην έχει ελπίδα αλλαγής σε αυτό τον κόσμο. Αυτό το τελευταίο είναι συνήθως το μονοπάτι προς την κατάθλιψη.
5. Οι αισιόδοξοι μπορούν επίσης να είναι ευτυχισμένοι
Αυτό είναι αλήθεια. Η αξία με την οποία οι άνθρωποι επενδύουν την ευτυχία ως αποτέλεσμα ποικίλλει. Οι αμυντικοί απαισιόδοξοι έχουν φυσικά πολλές στιγμές ευτυχίας και απολαμβάνουν πολλά πράγματι στη ζωή τους. Όμως, δεν εστιάζουν εκεί. Αντιθέτως, θέλουν να μη μετανιώνουν για τίποτα και να εργάζονται προς την επίτευξη των στόχων τους. Θέλουν επίσης να νιώθουν ότι έχουν βάλει τα δυνατά τους σε κάθε κατάσταση και να διαχειρίζονται το άγχος τους ώστε να μην αλληλεπιδρά αυτό με τους στόχους τους.
Επιπλέον, οι αμυντικοί απαισιόδοξοι έχουν την ικανότητα να αντέχουν τα αρνητικά συναισθήματα. Πολλοί άνθρωποι, αφού αναγνωρίσουν ότι είναι αγχωμένοι, ο κύριος στόχος τους είναι να ξεφορτωθούν το άγχος τους και να νιώσουν χαρούμενοι. Η δύναμη του αμυντικού απαισιόδοξοι βρίσκεται στην ικανότητα να πει: «Αναγνωρίζω ότι νιώθω άγχος, ξέρω τι να κάνω με αυτό το άγχος και δεν θα του επιτρέψω να με κυριεύσει». Είναι διαφορετικό από το να το αρνούμαστε ή να προσπαθούμε να το καταπιέσουμε/ αποφύγουμε.
6. Δεν υπάρχουν μειονεκτήματα στην αισιοδοξία
Λάθος. Με μια πρώτη ματιά, η αισιοδοξία σχεδόν πάντα φαίνεται καλή, επειδή σχετίζεται ισχυρά με το χαρούμενο. Το μειονέκτημα της αισιοδοξίας διαφαίνεται στο πώς σχεδιάζουμε και αναμένουμε μελλοντικά γεγονότα. Οι πεσιμιστές δεν εκπλήσσονται ποτέ όταν τα πράγματα πάνε στραβά, ενώ οι αισιόδοξοι συχνά απογοητεύονται πολύ από τα εμπόδια.
Ένα απροσδόκητο αρνητικό αποτέλεσμα συνήθως βιώνεται ως πιο αρνητικό για έναν αισιόδοξο. Αν συνεχώς αναμένετε ότι θα συμβούν υπέροχα πράγματα και συνεχώς απογοητεύεστε, αυτό δεν είναι και πολύ προσαρμοστικό. Ένα άλλο μειονέκτημα της αισιοδοξίας είναι ότι αν συνεχώς σκεφτόμαστε μόνο θετικά, νιώθουμε δικαίως και μια έντονη αυτοπεποίθηση. Όμως αυτό μπορεί να μας οδηγήσει στο να αγνοούμε πιθανούς κινδύνους και προβλήματα που χρειάζεται να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/between-cultures/202104/7-myths-about-optimism-and-pessimism