Δεν χρειάζεται να ζεις τη ζωή σου φοβισμένος
Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν βιώσει το αίσθημα του φόβου επειδή είναι ένα φυσιολογικό ανθρώπινο συναίσθημα. Μερικές φορές, ωστόσο, κάποιες φορές αυτός ο φόβος μπορεί να γίνει συντριπτικός και να παρεμποδίσει την καθημερινότητα. Στα παιδιά, ο υπερβολικός φόβος μπορεί να οδηγήσει σε σχολική αποφυγή και σε μαθησιακές δυσκολίες ή κοινωνικές δυσπροσαρμογές, επηρεάζοντας την κοινωνική και ακαδημαϊκή ανάπτυξη.
Υπάρχουν αμέτρητα πράγματα που μπορεί να φοβάσαι στη ζωή πέρα από το φόβο της απόρριψης, τις ασθένειες, τα μικρόβια και τα ύψη, έχω δουλέψει με ασθενείς που φοβούνται τους γιατρούς (ιατροφοβία ή «σύνδρομο λευκής μπλούζας»), τις γέφυρες (γεφυροφοβία), τις κατσαρίδες ή το σκύλο του γείτονα, ακόμη και τα χόρτα που φυτρώνουν στις άκρες των δρόμων. Ίσως σε κάποιους να μοιάζει υπερβολικό, αλλά για εκείνον που βιώνει το φόβο το συναίσθημα αυτό μπορεί να είναι έντονο και να προκαλεί ποικίλες ενοχλήσεις και εντάσεις. Σίγουρα το να βιώνεις ένα φόβο δεν είναι ασυνήθιστο, όπως επίσης δεν σε καθιστά «τρελό ή κατά φαντασίαν ασθενή».
Advertisment
Διότι πολλοί άνθρωποι ειδικά στην Ελλάδα «φοβούνται» ακόμη και να παραδεχτούν την ύπαρξη μιας φοβίας, λόγω μιας παρανόησης σε σχέση με τα ψυχοσυναισθηματικά ζητήματα και με το «φόβο» για το «στίγμα» που ενίοτε μεταφέρουν οι ετικέτες του «ψυχολογικού προβλήματος» και συνεπώς μια τέτοιου είδους προσωπική κατάθεση ή μια επίσκεψη σε έναν ειδικό θεωρείται ότι επισύρει την ταμπέλα του τρελού, κάτι που φυσικά δεν είναι αληθές.
Ωστόσο το βίωμα είτε είναι σωματικής φύσεως, είτε συναισθηματικής, είναι εξίσου αληθινό και για τον άνθρωπο που βιώνει την ενόχληση δεν έχει σημασία εάν είναι υποκειμενικό ή αντικειμενικό, άλλωστε ποιος μπορεί να κρίνει έναν πόνο, με ποια κριτήρια και με τι είδους μέτρηση; Επομένως η εμπειρία των ανθρώπων είναι υποκειμενικής φύσεως πάντοτε και το μόνο σίγουρο είναι ότι όταν υπάρχει κάτι που χρήζει θεραπείας είτε σωματικό, είτε ψυχολογικό ή συναισθηματικό και όταν υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για να το επιλύσουμε, το δέον είναι να το πράξουμε.
Επειδή μολονότι ο φόβος αφορά σε ένα υποκειμενικό βίωμα, η επίδραση και οι συνέπειές του μεταφέρονται εξίσου και στο βιολογικό επίπεδο επειδή ακριβώς ο φόβος σχετίζεται με την έξαρση της αυτόνομης διέγερσης, η οποία είναι απαραίτητη για τη λεγόμενη αντίδραση «μάχης ή φυγής» και συνοδεύεται από άγχος, μυική ένταση, με επαγρύπνηση αναφορικά με την προετοιμασία για μελλοντικούς κινδύνους, με σκέψεις άμεσου κινδύνου και με συμπεριφορές διαφυγής. Κατά αυτόν τον τρόπο ο φόβος σωματοποιείται και εμπλέκει ψυχοφυσιολογικά τον άνθρωπο συνολικά, ο οποίος κινητοποιείται σε πολλά επίπεδα και αντιμετωπίζει πρακτικές συνέπειες στο σώμα και στη ζωή του.
Advertisment
Το αποτέλεσμα είναι τα άτομα να επιδιώκουν την αποφυγή της έκθεσης στο φοβικό αντικείμενο και όταν αυτή η αποφυγή δεν επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ατόμου σε σημαντικό βαθμό, τότε η εν λόγω συμπεριφορά δεν συνιστά διαταραχή. Τέτοιες περιπτώσεις είναι για παράδειγμα η αραχνοφοβία ή ο φόβος για τις κατσαρίδες, εντούτοις, όμως, υπάρχουν φοβίες που επηρεάζουν σημαντικά τη ζωή των ατόμων και εάν σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχει δυσκολία στην εκπλήρωση των συνηθισμένων ασχολιών στην καθημερινότητα ή προκαλείται έντονη ενόχληση, τότε αναφερόμαστε σε φοβική διαταραχή ή ειδική φοβία.
Όταν μιλάμε για τους ενήλικες, η ειδική φοβία μπορεί να περιορίσει σοβαρά τη λειτουργία ενός ατόμου και σχετικά με τα παιδιά, οδηγεί σε αυξημένο άγχος και μπορεί να καταλήξει στην αποφυγή του σχολείου, επηρεάζοντας σοβαρά την κοινωνική και εκπαιδευτική ανάπτυξη. Τα μέτρα έκβασης για τη θεραπεία συγκεκριμένων φοβιών ποικίλλουν, σύμφωνα με έρευνα του 2021 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
Σε γενικές γραμμές, όσο περισσότερο ένα άτομο επιμένει στην αναζήτηση θεραπείας για τη φοβία, τόσο καλύτερο είναι το αποτέλεσμα (έως και 85,7 τοις εκατό), επομένως είναι σημαντικό να αποφασίσετε και να επιλέξετε να κάνετε κάτι θεραπευτικό έτσι ώστε να ξεπεράσετε τον φόβο. Φυσικά υπάρχουν βήματα που μπορεί κανείς να κάνει για να βοηθήσει τον εαυτό του ή τα παιδιά του προκειμένου για να ξεπεράσει τους υπερβολικούς φόβους και εάν εσείς ή το παιδί σας αντιμετωπίζετε μια φοβία, μπορεί να θέλετε να δοκιμάσετε τους τρεις τρόπους που παρατίθενται εδώ προκειμένου για να μειώσετε την αγωνία που περιβάλλει τη φοβία.
1. Αναγνωρίστε και Ονομάστε τον φόβο
Η αναγνώριση του φόβου συνιστά ένα πρώτο μεγάλο βήμα και συνακόλουθα όταν του δίνουμε όνομα αυτό είναι κάτι που παρόμοια με την ονομασία αρνητικών συναισθημάτων, η επισήμανση του φόβου τείνει να μειώσει τη δύναμη του φοβικού αντικειμένου. Όταν ονοματίζουμε κάτι αυτό το καθιστά πιο οικείο και επομένως λιγότερο αγχογόνο, καθώς μια πληθώρα φοβογόνων ερεθισμάτων αφορά σε άγνωστα πράγματα, σε ανοίκεια ζώα ή μη συγκεκριμένες καταστάσεις του μέλλοντος κοκ.
Επιπροσθέτως η ονοματοδοσία μας δίνει πλεονεκτήματα όπως μια αίσθηση ότι εμείς κυριαρχούμε επάνω στο αντικείμενο αφού είμαστε σε θέση να το γνωρίζουμε καλύτερα και φυσικά ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να το αντιμετωπίσουμε. Ακόμη και η γένεση της γλωσσικής παραγωγής και της ομιλίας έχει εν πολλοίς μεγάλη σχέση και με την κυριαρχία στο άγνωστο, σκεφθείτε μονάχα τους πολύ αρχαίους ανθρώπους, τους πρωτόγονους, οι οποίοι μάλλον θα ένιωθαν να ζουν σε έναν εντελώς ανοίκειο και απειλητικό κόσμο μην έχοντας τις γνώσεις που έχουμε σήμερα για όσα μας περιβάλλουν.
Έτσι οι ειδικοί γλωσσολόγοι και οι ψυχολόγοι εικάζουν ότι μέσω της γλώσσας και όταν άρχισαν να ονοματίζουν τον κόσμο και τα όσα τους περιέβαλλαν, τότε άρχισαν να έχουν μια αίσθηση οικειότητας και κυριαρχίας στο περιβάλλον τους και επεξηγούσαν τα άγνωστα φαινόμενα έστω και αν δεν ήταν ορθά επιστημονικώς, αλλά αυτή η ονοματοδοσία τους βοηθούσε να υπερνικήσουν τους φόβους για το απρόβλεπτο και τα ενδεχόμενα των ποικίλων απειλών που αντιμετώπιζαν στη ζωή τους.
Ονόμασέ το για να το ξεπεράσεις, λοιπόν και εδώ μπορείτε να ανατρέξετε στην ταινία «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», όπου η ηρωίδα μοιάζει χαμένη σε έναν κόσμο κάτω από τον πραγματικό, σαν να έχει βυθιστεί στον κόσμο του ασυνειδήτου εκεί όπου κυριαρχούν άγνωστα πλάσματα και καταστάσεις τρομακτικές.
Όταν η ηρωίδα αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να έχει λόγο επάνω σε ό,τι αντιμετωπίζει η διάσταση της ομιλίας – εσωτερικής και εξωτερικής- όπως και των ονομάτων φαίνεται να την κάνουν να νιώθει πιο δυνατή και σίγουρη, τολμηρή και γεμάτη με αυτοπεποίθηση, ενεργοποιώντας την και αναλαμβάνει ενεργό δράση.
Τα αποτελέσματα είναι σχεδόν «μαγικά» σε σημείου που ακόμη και η κακιά βασίλισσα τη φοβάται ως απειλή. Εδώ υπάρχει μια όμορφη αναλογία με το ασυνείδητο καθώς είναι δομημένο σαν γλώσσα, αλλά τα περιεχόμενα και τα ορμικά του πεπρωμένα μας είναι ανοίκεια και πολλές φορές δίνουν τροφή και υπόσταση στους φόβους. Για αυτό άλλωστε γνωρίζουμε ότι ο φόβος είναι παράλογος, αλλά εξακολουθούμε να φοβόμαστε.
Μονάχα όταν ο λόγος του ιδίου του υποκειμένου μες το ασυνείδητο ορθωθεί, τότε το ά-λογο τμήμα υποκύπτει στο υποκείμενο και στα σημαίνοντά του. Ο λόγος λοιπόν έχει μεγάλη δύναμη και αποκτούμε κι εμείς πάλι πίσω την ισχύ μέσω της ονοματοδοσίας, παίρνοντας πίσω τη δύναμή μας από το φοβικό αντικείμενο που του επιτρέψαμε και τη δέσμευε.
Επειδή ένας φόβος μπορεί να παρομοιασθεί με το αντικείμενο του τρόμου σε μια ταινία ή σε ένα όνειρο και εάν είμαστε μη συνειδητοί τότε το φοβόμαστε περισσότερο, αλλά ο λόγος κάνει το αόρατο ορατό και εμείς τότε μπορούμε να επιβληθούμε σε αυτό. Εν αρχή ην ο λόγος και ο λόγος φωτίζει και νικάει τις φοβικές σκιές.
2. Αποδεχτείτε το φόβο και μιλήστε στο νου σας, παίξτε το σενάριο και αναλύστε τον φόβο
Το επόμενο βήμα μετά από την αναγνώριση είναι η αποδοχή και η οποία αφορά σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής αποδοχής ότι όντως υφίσταται φοβία και εδώ μπορείτε να προχωρήσετε στο δεύτερο αυτό βήμα να αναλύσετε και να μιλήσετε στο φόβο. Επειδή αυτό το στάδιο όπως και το προηγούμενο απαιτούν μιαν αποστασιοποίηση και έτσι όταν μιλάτε στο φόβο, στην ουσία βλέπετε ότι δεν είστε εσείς που φοβάστε, αλλά ο νους.
Σε αυτό το σημείο επιλέγετε να μιλήσετε στο νου σας και να τον καθοδηγήσετε προς το επιθυμητό αποτέλεσμα, καταπραύνοντας τους φόβους και τις ανησυχίες του. Επειδή ακριβώς όλα τα φοβικά σενάρια προέρχονται από τις νοητικές διεργασίες και βασικά λόγω της λειτουργίας του νου που προσανατολίζεται στην προστασία μας αντιλαμβανόμενο πιθανούς κινδύνους και ειδικότερα σε μελλοντικούς χρόνους, για αυτό και η ανάλυση του χειρότερου σεναρίου είναι πολύ αποτελεσματική.
Τι είναι αυτό που σας οδηγεί στο φόβο; Πώς νιώθετε επειδή φοβάστε; Σας νευριάζει, σας ανησυχεί, σας στενοχωρεί, μήπως γίνεστε επικριτικοί με τον εαυτό σας; Αναρωτηθείτε αν ο φόβος είναι λογικός επειδή πολλοί φόβοι είναι παράλογου χαρακτήρα, αυτό το βήμα βοηθά στον εντοπισμό και την αντιστροφή της σκέψης του «χειρότερου σεναρίου». Μπορείτε να «παίξετε» μέσα στο νου σας το χειρότερο σενάριο βιώνοντάς το νοητικά και δείτε τι είναι αυτό που σας φοβίζει; Τι θα συνέβαινε εάν πράγματι αυτό συνέβαινε στην πραγματικότητα;
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, ενώ το ποσοστό πολλών επίφοβων ερεθισμάτων ή καταστάσεων που φοβόμαστε είναι εξαιρετικά απομακρυσμένο χρονικά από το παρόν και συνήθως το αγχογόνο μέλλον δεν επαληθεύεται στην πραγματικότητα. Ως εκ τούτου, αυτό το βήμα συχνά συνδυάζεται με την εύρεση ενός τρόπου να έρθουμε σε ειρήνη με το επίφοβο ερέθισμα που εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά δίχως να μας επηρεάζει με τον ίδιο τρόπο. Επίσης με αυτόν τον τρόπο καθυσηχάζουμε το νου μας, όπως θα κάναμε με ένα παιδί, λέγοντας του ότι όλα είναι εντάξει στο παρόν και πώς δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας και ότι όλα θα είναι καλά κι εμείς θα είμαστε ασφαλείς.
Επίσης μπορούμε να αναπρογραμματίσουμε το νου μας και να επηρεάσουμε τις συναισθηματικές και σωματικές μας αντιδρασεις, καθώς ο νους είναι ισχυρότερος από το σώμα και μπορεί να το επηρεάσει. Αναλογιστείτε πόσο εύκολα το σώμα υπακούει σε μια σκέψη φόβου ή ανησυχίας με αποτέλεσμα η καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα, το στόμα να στεγνώνει ή να νιώθετε τα νεφρά σας να ενεργοποιούνται όπως και τα πόδια σας. Αυτό συμβαίνει επειδή το μήνυμα μεταδόθηκε στον αντίστοιχο ενδοκρινή αδένα και στο νευρικό σας σύστημα και έτσι πέρασε στο σώμα.
Το ίδιο, όμως, μπορεί να συμβεί και αντίστροφα, δηλαδή να εκπαιδεύσετε το νου σας με αυτήν τη νοητική διαχείριση που χρησιμοποιείτε έτσι ώστε το σώμα σας να αντιμετωπίζει με αρμονία ένα φόβο και πλέον να είναι απαλλαγμένο από εντάσεις και ενδεχόμενες απειλές, ενόσω είναι ήρεμο στο παρόν.
3. Οραματιστείτε και Αντιμετωπίστε με ασφάλεια τον φόβο.
Αυτό λοιπόν το τρίτο βήμα συνιστά την επιτομή των άλλων δυο και μάλιστα αποδεικνύεται ότι είναι ο πιο διαρκής και αποτελεσματικός τρόπος να αφήσουμε πίσω μας τους φόβους. Επειδή η αποφυγή του φόβου και των αντικειμένων του δεν βοηθά και καθώς έλεγαν παλιότερα η κατακλυσμική έκθεση στο φοβογόνο ερέθισμα δεν είναι κάτι το αποτελεσματικό για όλους τους ανθρώπους, το καλύτερο είναι να συμβαίνει μια αποευαισθητοποίηση από το φόβο διαμέσου του οραματισμού.
Για παράδειγμα, αν κάποιος φοβάται τα φίδια, έρχεται πρώτα να απεικονίσει ένα φίδι στο μυαλό του, μετά να κοιτάξει μια εικόνα του στο δικό του χώρο ή να την αναπαραστήσει μέσα στο νου του και τέλος να επινοήσει ένα σενάριο βάζοντας τον εαυτό μέσα σε αυτό και βιώνοντάς με νοερή απεικόνιση. Αυτά τα βήματα μπορούν να συνδυαστούν με τεχνικές χαλάρωσης ή/και αναπνοών για τον περιορισμό της φυσιολογικής απόκρισης φόβου.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί κάποιος εκ του ασφαλούς να βιώσει και να ξεπεράσει φοβογόνα ερεθίσματα και επίσης εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό δεν σχετίζεται με αυθυποβολή. Έχει αποδειχθεί άλλωστε ότι για τον εγκέφαλό μας δεν υπάρχει καμία διαφορά ανάμεσα σε κάτι που το βιώνουμε πραγματικά και σε κάτι που οραματιζόμαστε και επομένως αυτό μπορεί να λειτουργήσει σε πολλά επίπεδα, σωματικά και νευροβιολογικά, συναισθηματικά και νοητικά, πνευματικά κοκ.
Επίσης αυτή η τεχνική βοηθά και αντίστροφα, υπό την έννοια ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί χρονικοί στον οραματισμό, επομένως μπορείτε νοερά να μεταφέρεστε στο μέλλον ή στο παρελθόν, να αναβιώνετε και να αναδημιουργείτε συναισθηματικές, νοητικές ή φοβικές καταστάσεις που συνέβησαν και να αλλάξετε εσείς το πώς αισθάνεστε στο εδώ και τώρα, προγραμματίζοντας έτσι νου, σώμα και πνεύμα.
Με αυτόν τον τρόπο μπορείτε αποτελεσματικά να αλλάξετε πολλά και ακόμη και το παρελθόν μπορεί να «αλλάξει» με αυτόν τον τρόπο, όταν αλλάζετε εσείς το πώς το αντιλαμβάνεστε και δίχως να επηρεάζει το παρόν σας. Δεν υπάρχουν κυριολεκτικά περιορισμοί στο τι μπορεί να γίνει με την τεχνική αυτήν και φυσικά μπορείτε να τη δοκιμάσετε και να εκπλαγείτε ευχάριστα από τα αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερο να έρθεις σε έκθεση απέναντι στο φόβο μέσω νοερής αναπαράστασης από το να μην αντιμετωπίζεις, ή χειρότερα, να αποφεύγεις, τον φόβο επειδή αυτό τείνει να του δίνει περισσότερη δύναμη και να κάνει τη φοβία ισχυρότερη με την πάροδο του χρόνου.
Επίσης σου δίνει ένα εμπειρικό προβάδισμα καθώς μπορείς να πεις ότι αφού έχω ήδη πάει εκεί *(στο φόβο/την κατάσταση ή σε ό,τι άλλο φοβογόνο) είτε στο παρελθόν, είτε μέσω του νου, τότε έχω εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μου και μπορώ να το αντιμετωπίσω αυτό.