Ευτυχώς, ο έξοχος επιστήμονας της Σοβιετικής Ένωσης, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Απονομής του βραβείου Λένιν, σύντροφος Μπλαχίν φρόντισε να τοποθετήσει τα πράγματα στη θέση τους και ν’ αλαφρώσει κάπως και τη δική μου θέση, λέγοντας, τόσο ωραία, πως το Βραβείο Λένιν, που απονέμεται στο πρόσωπό μου, απευθύνεται τιμητικά στον ακατάβλητο ελληνικό λαό για τους αγώνες του για Ελευθερία, Δημοκρατία και Ειρήνη.
Έτσι, ναι. Στο όνομα αυτού του μικρού αλλά ένδοξου ελληνικού λαού. Του αδιάπτωτα και αλύγιστα αγωνιζόμενου, αυτού του λαού που τόσο πόνο και αίμα έδωσε και δίνει για την Ελευθερία και που αναγνωρίζει τις τεράστιες θυσίες του Σοβιετικού Λαού στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όχι μόνο για την απελευθέρωση της πατρίδας του αλλά όλης της Ευρώπης κι όλου του κόσμου – στο όνομα λοιπόν του ελληνικού λαού, που ένα μικρό μόριο του είμαι κι εγώ.
Aπόσπασμα από την ευχαριστήρια ομιλία του κατά την απονομή του Βραβείου Λένιν το 1977
Είναι λάθος να χωρίζουμε την ποίηση σε κατηγορίες. Η ποίηση είναι απέραντη σαν τη ζωή, ένα διαρκές γίγνεσθαι. Στο χώρο της δεν υπάρχουν όρια, δεν υπάρχουν απαγορεύσεις. Σε μια ομιλία του ο Ελυάρ είχε πει ότι, ενώ παλιότερα πίστευε πως υπάρχουν λέξεις απαγορευμένες για την ποίηση, αργότερα πείστηκε πως δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. Μέσα και πάνω στις λέξεις του ποιητή αποτυπώνονται πολιτιστικές μνήμες αιώνων, αποθησαυρίζεται η παγκόσμια ιστορία. Το ποίημα ξεπηδάει από μιαν ανάγκη να αποδοθεί η σιωπή, από μιαν εντολή της ανθρώπινης προϊστορίας, ιστορίας και μεθιστορίας. Με εντολή που δίνεται στον ποιητή άθελά του κι εκφράζεται μέσα από αυτόν.
Γράφοντας ποίηση κάνει, χωρίς να το ξέρει, μια μάχη, σώμα με σώμα, με το θάνατο. Κι όταν λέμε θάνατο δεν εννοούμε μόνο τον φυσικό, αλλά και όλες τις μορφές κοινωνικού θανάτου. Η καταπίεση, η σκλαβιά, οι επιθυμίες που δεν εκπληρώνονται, όλα αυτά είναι μια καθημερινή εκτέλεση, ένας θάνατος. Κι όσο θα υπάρχει θάνατος, θα υπάρχει και αντίσταση στο θάνατο. Μια αναμέτρηση μ’ αυτή τη μορφή θανάτου είναι η πολιτική ποίηση (τουλάχιστον η δική μου πολιτική ποίηση), μια μάχη για να φτάσουμε στο “αταξικό γαλάζιο”, όπως γράφω σε ένα ποίημά μου για τον Νερούντα….
Συνέντευξή του στο περιοδικό «Η λέξη» το 1981
Να καταλάβετε ότι δεν θέλω να ζήσω άλλο. Ως εδώ ήταν. Δεν λυπάμαι και δεν φοβάμαι. Το έργο μου θα μείνει για πάντα. Θα είμαι κοντά στους ανθρώπους για πάντα.
Μαρτυρία του ποιητή στη Ρούλα Κακλαμανάκη, η οποία συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο της, «Γιάννης Ρίτσος, η ζωή και το έργο του»
Όταν αναδεικνύει ο ποιητής την ύπαρξη της ομορφιάς πέρα από το σκότος, πέρα από την ασκήμια, πέρα από την ποταπότητα, πέρα από την χυδαιότητα, επικυρώνει, λέει: «Ναι, υπάρχει ομορφιά». Εν ονόματι της ομορφιάς μπορεί κανένας να συνεχίσει τη ζωή, να παραδεχτεί τη ζωή, να δράσει μέσα στη ζωή και να αγωνιστεί για την επιβολή της ομορφιάς και για τη βελτίωση του κόσμου. Αν όμως παραδεχτούμε ότι τα πάντα είναι άσχημα, άσκοπα και μάταια, σταυρώνουμε τα χέρια και παραιτούμεθα. Γιατί πια να αγωνιστεί κανείς; Δεν έχουμε απαισιόδοξους αγωνιστές.
Συνέντευξή του στον Ντίνο Σιώτη για το περιοδικό Ρεύματα
Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του.
Αυτά που χάθηκαν, αυτά που δεν ήρθαν μην τα κλαις. Αυτά που τα ‘χες και δεν τα ‘δωσες κλάφ’ τα
Ίσως εκεί που κάποιος αντιστέκεται χωρίς ελπίδα, ίσως εκεί να αρχίζει η ανθρώπινη ιστορία, που λέμε, κι η ομορφιά του ανθρώπου
Για να φτάσεις να πεις την αλήθεια, θα πρέπει -λέει- να μην περιμένεις πια τίποτα
Έχεις ακόμη να κλάψεις πολύ ώσπου να μάθεις τον κόσμο να γελάει.
Αποφθέγματα