Ο Θεσσαλονίκης Φιλόθεος “ανοίγει” τα χαρτιά του στο Thestival
Η εκλογή του στον μητροπολιτικό θώκο της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης έγινε με συντριπτική πλειοψηφία στις 9 Οκτωβρίου 2023 και ενάμιση μήνα μετά, στις 25 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε η τελετή ενθρόνισής του, στον Ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας, παρουσία πλήθους πιστών.
Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Φιλόθεος, «ανοίγει» τα χαρτιά του στο Thestival, σε μία συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης. Στο επίκεντρο βρίσκονται οι νέοι και το πώς μπορεί η Εκκλησία να έρθει πιο κοντά τους, μέσω της ειλικρίνειας και της αλήθειας.
Ο νέος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης γυρίζει τον χρόνο πίσω και μιλά για την απώλεια του πατέρα του καθώς και για όλους εκείνους που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να αφιερωθεί στον Θεό.
Παναγιώτατε, πώς αισθανθήκατε όταν είδατε πως η εκλογή σας στον μητροπολιτικό θώκο της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης έγινε με συντριπτική πλειοψηφία από την ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος;
Αισθάνθηκα ιδιαίτερη την ευθύνη την οποία μου ανέθεσαν ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος και οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος και θα έλεγα ότι συγκινήθηκα με την εμπιστοσύνη που έδειξαν προς το πρόσωπό μου. Με κάνει να αντιληφθώ την ευθύνη που αναθέτουν στους ώμους μου.
Ποιο θεωρείτε πως είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Μητρόπολή μας και ποιο το πλάνο σας για την επίλυσή του;
Νομίζω ότι ένα πρόβλημα για τον κάθε ποιμένα της Εκκλησίας είναι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ο οποίος μπορεί να ευνοεί την αποξένωση και την απομάκρυνση των ανθρώπων μεταξύ τους. Μπορεί οι άνθρωποι να έχουμε ευκαιρίες επικοινωνίας, αλλά τελικά ίσως απομακρυνόμαστε περισσότερο ο ένας από τον άλλον. Αυτή η απομάκρυνση, αν ισχύει για τις δικές μας καθημερινές σχέσεις, πολύ περισσότερο ισχύει και για τις σχέσεις που μπορεί να έχουμε με τα πρόσωπα από έναν φορέα ή έναν θεσμό, όπως είναι η Εκκλησία. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που στην ποιμαντική μας αγωνία και εργασία έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Νομίζω το πρώτο και βασικό είναι να γνωριστούμε μεταξύ μας απροϋπόθετα και με διάθεση να υπηρετήσουμε αυτό που επιθυμεί ο καθένας από εμάς. Και τι επιθυμεί ο καθένας μας; Εγώ να υπηρετήσω ως Επίσκοπος την γνωριμία των ανθρώπων με τον Χριστό και οι άνθρωποι να έρθουν πιο κοντά σ’ αυτό που ονομάζουμε εκκλησιαστικό γεγονός. Μέσα στην Εκκλησία γνωριζόμαστε μέσα από τη σύναξη, την Ευχαριστία και την προέκταση αυτής της σύναξης, που είναι η καθημερινότητα της ζωής, αυτή που κάποιοι σύγχρονοι θεολόγοι ονομάζουν Λειτουργία, μετά τη Λειτουργία. Από εκεί θα ξεκινήσουμε μαζί με όλα τα υπόλοιπα, το διοικητικό, το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας, το άνοιγμά της στον κόσμο.
Ποια στοιχεία κρατάτε από τον προκάτοχό σας, κ.κ. Άνθιμο και σε ποιες αλλαγές θα προβείτε το επόμενο διάστημα;
Κάθε άνθρωπος δίνει την προσωπική του πνοή. Το ίδιο έκανε και ο Μητροπολίτης Άνθιμος σε σχέση με τους προκατόχους του, το ίδιο πράττει και η ταπεινότης μου γιατί είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι. Αυτά που κρατώ από τον προκάτοχό μου είναι αυτά που βλέπω στον τρόπο του και τη συμπεριφορά του, αυτό το διάστημα. Είναι ένας γλυκύτατος άνθρωπος, με εξαιρετική αγάπη, ευγενής και πολύ διακριτικός. Έχω πει από την αρχή και το εφαρμόζω, ότι χρήση στο γραφείο του θα κάνει ο ίδιος. Χρησιμοποιώ ως γραφείο μου τον χώρο που ο ίδιος έκανε τις συσκέψεις με το Μητροπολιτικό Συμβούλιο. Την πρώτη μέρα που μπήκαμε στο γραφείο του, σηκώθηκε από τη θέση του και μου ζήτησε να κάτσω εγώ εκεί. Αυτό δείχνει έναν άνθρωπο καλλιεργημένο, ευγενή, έναν άνθρωπο που δεν προσπαθεί να αγκιστρωθεί στην όποια εξουσία είχε, αλλά μπορεί πρόθυμα να την παραχωρεί, όταν αντιλαμβάνεται ότι οι δυνάμεις τους δεν είναι πια οι ίδιες. Επιπλέον, νοιάζεται να υπάρχει ηρεμία και ησυχία. Αυτό το διάστημα, όσες φορές μιλούσαμε στο τηλέφωνο, ήταν πρόσχαρος και με περίμενε να έρθω. Σ’ αυτόν τον τομέα, ομολογώ ότι ο Μητροπολίτης Άνθιμος υπερέβη τις προσδοκίες μου.
Πιστεύετε ότι οι νέοι άνθρωποι έχουν εμπιστοσύνη στον Θεό; Ποια είναι η σχέση των νέων της Θεσσαλονίκης με την Εκκλησία και τη θρησκεία και πώς μπορούν οι δράσεις της Μητρόπολης να επηρεάσουν αυτή τη σχέση;
Στο εάν οι νέοι έχουν εμπιστοσύνη στον Θεό, δεν ξέρω αν μπορεί να υπάρξει μία απόλυτα θετική ή απόλυτα αρνητική απάντηση. Κάποιοι έχουν εμπιστοσύνη στον Θεό και μάλιστα πολλή και όχι στον Θεό ως μία απροσδιόριστη ή ανώτερη δύναμη, αλλά στον Τριαδικό Θεό, τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν εμπιστοσύνη σ’ αυτόν τον Θεό και θέλουν ο τρόπος της ζωής του να είναι σύμφωνος με το θέλημά Του. Υπάρχουν άλλοι που στέκονται με μία κριτική διάθεση έναντι του Θεού -προσωπική μου άποψη- γιατί δεν τον έχουν ζήσει ακόμη. Το ζήτημα είναι πώς μπορούμε αυτούς τους ανθρώπους να τους διευκολύνουμε σ’ αυτή τη γνωριμία τους με τον Χριστό. Η προσέγγιση των νέων ανθρώπων νομίζω ότι πρέπει να γίνει με ειλικρίνεια. Δεν νομίζω ότι μπορείς να απευθύνεσαι σε κάποιον -και ειδικά σε νέο- και να του λες ψέματα. Πρέπει να είσαι ειλικρινής απέναντί του και να του πεις αυτό που είσαι στην πραγματικότητα. Όταν ο Φίλιππος είπε στον Ναθαναήλ «Έρχου και ίδε», τότε δεν του είπε να δει κάτι που δεν υπήρχε, αλλά του έδειξε το πρόσωπο του Χριστού και τον ενέταξε σε μία συγκεκριμένη κοινότητα, στους πρώτους μαθητές του. Του παρουσίασε κάτι στο σήμερα, στο τώρα. Αν είμαστε ειλικρινείς και αληθινοί ως μέλη της εκκλησιαστικής κοινότητας, τότε μπορούμε να καλέσουμε τους ανθρώπους να έρθουν και να δουν. Ένα δεύτερο ζήτημα είναι σε ποια γλώσσα θα μιλήσουμε στους ανθρώπους. Αν μπορούμε να καταλαβαινόμαστε μεταξύ μας. Ο κώδικας επικοινωνίας να είναι τέτοιος που να μπορέσει να οικοδομήσει τη μεταξύ μας σχέση. Ένα τρίτο έχει να κάνει με την ίδια την πραγματικότητα της ζωής. Αν εγώ στέκομαι σε μία μακαριότητα και με το κύρος της όποιας εξουσίας μπορεί να έχω, περιμένω οι άλλοι να έρθουν να με προσεγγίσουν εξαιτίας αυτής της εξουσίας, τότε είναι χαμένο το παιχνίδι. Το ζήτημα είναι να μπορέσουμε να κάνουμε αυτό που έκανε ο Χριστός: να συναντήσουμε τους ανθρώπους στην καθημερινότητά τους, στους χώρους όπου ζουν και συναναστρέφονται. Πολύ απλά, να είμαστε μαζί τους. Αυτός είναι ο τρόπος της ποιμαντικής της Εκκλησίας τον οποίο δεν κομίζω εγώ ως πρόσωπο, είναι αυτός που πάντοτε ίσχυε.
Μιλήστε μας λίγο για τους συνεργάτες σας. Θα έρθουν νέα πρόσωπα στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης; Θα υπάρξουν αλλαγές ή πιθανές αποχωρήσεις;
Ήρθα μόνος μου στη Θεσσαλονίκη, δεν έφερα κανέναν κληρικό διότι εμπιστεύομαι τους ανθρώπους που έχουν εργαστεί εδώ. Επιπλέον, δεν νομίζω ότι είμαι σε θέση να σας πω ότι θα κάνω την οποιαδήποτε αλλαγή, εφόσον δεν έχω γνωρίσει ακόμη τους ανθρώπους. Θα ήταν ίσως επιπόλαιο εκ μέρους μου. Ο μόνος εμπλουτισμός που μπορεί να υπάρξει θα είναι στο γραφείο του Μητροπολίτη. Θα υπάρξουν ένας- δυο συνεργάτες από τη Μητρόπολη που θα βοηθήσουν στη στελέχωση του γραφείου και θα προστεθεί ένα πρόσωπο το οποίο γνωρίζω πολλά χρόνια.
Θα δανειστώ μια φράση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: “Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδασκάλους το ευ ζην”. Μιλήστε μας για την οικογένειά σας και για τους δικούς σας δασκάλους. Ποιοι ήταν αυτοί που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή σας μόρφωση και ποιοι στην εκκλησιαστική;
Μετά την ηλικία των 6 ετών, η οικογένειά μου ήταν μονογονεϊκή, καθώς έχασα τον πατέρα μου. Με τους συγγενείς μου πάντοτε είχαμε και έχουμε ένα ιδιαίτερο δέσιμο. Παρά το ότι έλειπε ο πατέρας μου, δεν στερήθηκα το πατρικό πρότυπο. Γεννήθηκα στη Χαλκίδα αλλά από την Γ’ Δημοτικού έως τη Β’ Λυκείου μέναμε στην Αθήνα. Σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο πηγαίναμε στη Χαλκίδα, όπου ήταν ο παππούς και η γιαγιά. Τα πρόσωπα των πνευματικών πατέρων με τους οποίους συνδέθηκα, ήταν οι ιερείς στην ενορία μου, στον Άγιο Νικόλαο της Χαλκίδας, του τότε πνευματικού μου και ιεροκήρυκα της Μητροπόλεως, Αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Τριανταφύλλου, του σημερινού Μητροπολίτου Χαλκίδος και γενικώς των πατέρων της Μητροπόλεως Χαλκίδος. Επιπλέον και με τους πατέρες της ενορίας του Αγίου Κωνσταντίνου Ομονοίας, όπου ήμουν ενορίτης το διάστημα της παρουσίας μου στην Αθήνα. Όλα αυτά ήταν σπουδαία πρότυπα ζωής για εμένα. Κάποιοι από αυτούς υπήρξαν και τα πρότυπα της ιερατικής μου διακονίας και της διάθεσής μου να γίνω κληρικός. Αξιώθηκα να έχω και καλούς δασκάλους. Θυμάμαι ακόμη τη δασκάλα μου στην Α’ Δημοτικού, την κυρία Αθηνά, η οποία την ημέρα της εκλογής μου, με πήρε τηλέφωνο αργά το βράδυ, για να μου ευχηθεί. Με συγκίνησε ιδιαιτέρως. Θυμάμαι τον καθηγητή Θεολογίας στο 2ο Λύκειο της Αθήνας, τον μακαρίτη Πέτρο Πράπα. Ήταν ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόσωπο για εμένα. Στην Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή θυμάμαι και μνημονεύω το εμβληματικό πρόσωπο του διευθυντή, Κοσμά Γεωργίου, τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο και μνημονεύω ιδιαιτέρως τον Άγγελο Μαντά, φιλόλογό μου και λάτρη του Παπαδιαμάντη. Με όλους αυτούς δεν είχαμε μία κλασική σχέση. Εξελίχθηκε αργότερα σε μία βαθιά πνευματική σχέση. Από την εποχή του μεταπτυχιακού μου εδώ στη Θεσσαλονίκη, μνημονεύω το πρόσωπο του Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου Ανδρέα.
Επιθυμούσατε από μικρή ηλικία να χειροτονηθείτε ιερέας και πώς πήρατε την απόφαση αφιέρωσής σας στον Θεό;
Μέχρι τα γυμνασιακά χρόνια, θεωρούσα τον εαυτό μου ανάξιο και ακατάλληλο να γίνω ιερέας. Μάλιστα, ένα κύριος εκεί στο ιερό της ενορίας μου, ο μακαρίτης Δημήτρης Λαμπρινάκος, μου είχε πει: «εσύ είσαι καλό παιδί, να γίνεις παπάς». Του είπα ότι δεν είμαι άξιος να γίνω. Η ιεροσύνη είναι κάτι πολύ σπουδαίο και πολύ υψηλό για μένα. Όμως, με αυτήν του την παραίνεση, ίσως μου το καλλιέργησε, ίσως να έγινε και όργανο της Χάριτος του Θεού. Άρχισα να το σκέφτομαι σοβαρά μέχρι την περίοδο του Λυκείου. Μέχρι τότε δεν έλεγα τίποτα σε κανέναν.
Τέλος, Παναγιώτατε, πώς προτιμάτε να αξιοποιείτε τον χρόνο σας όταν τελειώνουν τα αρχιερατικά σας διακονήματα;
Αγαπημένες μου συνήθειες είναι η παρέα με φίλους, το διάβασμα και το περπάτημα. Στη Χαλκίδα και στην Αθήνα έβγαινα και έβλεπα φίλους μου και συζητούσαμε διάφορα θέματα. Αυτές τις ημέρες εδώ στη Θεσσαλονίκη, επειδή είμαι και καινούριος στην πόλη, πηγαίνουμε για περπάτημα με τους πατέρες, συζητάμε και λίγο. Προσπαθώ να αξιοποιώ και τις εκδηλώσεις στις οποίες συμμετέχω, να συναντώ ανθρώπους και να συζητώ μαζί τους.
*Η συνέντευξη παραχωρήθηκε την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2023, στην Αίθουσα του Θρόνου, στα γραφεία της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης και δημοσιεύθηκε στην εορταστική έντυπη έκδοση του Thestival.