Για πολλούς ανθρώπους, η καθημερινή ζωή είναι μια σειρά από σχετικά εύκολες δουλειές, ραντεβού και υποχρεώσεις. Για άλλους, ωστόσο, η τήρηση της καθημερινής ρουτίνας μπορεί να είναι μια μνημειώδης προσπάθεια. Και σε δύσκολες μέρες, ακόμα και τα ελάχιστα μπορεί να φαίνονται σαν ακατόρθωτος άθλος. Δεν είναι ασυνήθιστο για τα άτομα που αγωνίζονται να αναρωτιούνται πώς οι γύρω τους καταφέρνουν να ευημερούν τόσο εύκολα.
Πολλοί από εμάς ίσως γνωρίζουν πολύ καλά αυτό το συναίσθημα- άλλοι ίσως όχι. Αυτό και μόνο το γεγονός μπορεί να απογοητεύσει όσους είναι εξοικειωμένοι με αυτή την εμπειρία. Ωστόσο, γνωρίζουμε πλέον ότι το φαινόμενο αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό με αυτό που αναφέρεται ως η “Θεωρία του κουταλιού”.
Advertisment
Τι είναι η “θεωρία του κουταλιού”;
Ο όρος επινοήθηκε από την Christine Miserandino στο δοκίμιό της με τίτλο “Η θεωρία του κουταλιού”, το οποίο ακολουθεί την απάντησή της στο ερώτημα πώς είναι να ζεις με χρόνια ασθένεια. Εξήγησε τη δυσκολία να βρει τις λέξεις για να περιγράψει μια τόσο συνεχή αλλά και ανεξήγητη εμπειρία, αλλά αναγνώρισε επίσης τη σημασία της.
Αυτό οδήγησε στη δημιουργία της θεωρίας: “Άρπαξα γρήγορα κάθε κουτάλι στο τραπέζι- διάολε, άρπαξα κουτάλια από τα άλλα τραπέζια. Την κοίταξα στα μάτια και της είπα “Ορίστε, έχεις λύκο””. Και με πραγματικά κουτάλια, δημιούργησε ένα πείραμα σκέψης που χρησίμευσε για να περιγράψει το απερίγραπτο.
Φανταστείτε ότι κάθε μέρα ξυπνάτε με μια καθορισμένη ποσότητα κουταλιών στην κατοχή σας. Κάθε κουτάλι αντιπροσωπεύει μια μονάδα ενέργειας που πρέπει να χρησιμοποιήσετε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ακριβώς όπως το νόμισμα, αυτά τα κουτάλια είναι πεπερασμένα – μπορείτε να ξοδέψετε μόνο όσα έχετε, και δεν υπάρχει περίπτωση να πάρετε περισσότερα μόλις τα χρησιμοποιήσετε όλα. Καθώς περνάτε τη μέρα σας, κάθε ενέργεια που κάνετε σας κοστίζει ένα ή περισσότερα κουτάλια. Όσο πιο απαιτητική είναι η εργασία, τόσο περισσότερα κουτάλια απαιτεί.
Advertisment
Για πολλούς ανθρώπους, αυτές οι εργασίες είναι διαχειρίσιμες με το ημερήσιο ποσό των κουταλιών τους. Μπορούν εύκολα να πάνε στη δουλειά τους, να κάνουν θελήματα, να συναντήσουν φίλους και να τους περισσεύει ενέργεια για χόμπι ή άλλες δραστηριότητες. Ωστόσο, τα άτομα με χρόνιες ασθένειες, αναπηρίες ή ψυχικές παθήσεις θα ξυπνήσουν με λιγότερα κουτάλια. Γι’ αυτούς, απλές εργασίες όπως το ντύσιμο, η προετοιμασία του πρωινού ή το ντους μπορεί να είναι δαπανηρές- η αντιμετώπιση των βασικών φυσιολογικών τους αναγκών μπορεί να τους αφήσει λίγα κουτάλια για το υπόλοιπο της ημέρας.
Δεδομένου αυτού του περιορισμένου αποθέματος ενέργειας, τα άτομα με λιγότερα κουτάλια πρέπει να διαχειρίζονται προσεκτικά την ημέρα τους. Μπορεί να χρειαστεί να δώσουν προτεραιότητα στις βασικές εργασίες έναντι των κοινωνικών δραστηριοτήτων, των επαγγελματικών υποχρεώσεων ή της άσκησης. Μπορεί να χρειαστεί να προγραμματίσουν διαλείμματα ανάπαυσης και να ρυθμίσουν τον εαυτό τους για να αποφύγουν να ξεμείνουν από κουτάλια πολύ νωρίς. Αν εξαντλήσουν τα κουτάλια τους, μπορεί να μην έχουν την ενέργεια να κάνουν τίποτα άλλο.
Μπορεί να παρατηρήσετε ότι τα άτομα με χρόνιες παθήσεις φαίνεται να έχουν λιγότερες αντοχές ή να είναι πιο προσεκτικοί στις επιλογές τους. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή δεν έχουν κίνητρο ή θέληση, αλλά επειδή οι ενεργειακοί τους πόροι είναι περιορισμένοι. Με μικρότερο επίδομα κουταλιών, πρέπει να τα χρησιμοποιούν με σύνεση.
Από το δοκίμιο του Miserandino, η θεωρία έχει χρησιμεύσει ως μια οδυνηρή μεταφορά που απεικονίζει τους περιορισμένους ενεργειακούς πόρους που διαθέτουν τα άτομα με μειωμένη σωματική και ψυχική ευεξία. Όσον αφορά τη χρήση των κουταλιών, εξήγησε: “Ήθελα κάτι που να μπορεί πραγματικά να κρατήσει, για να το πάρω στη συνέχεια, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι που αρρωσταίνουν αισθάνονται μια “απώλεια” μιας ζωής που κάποτε γνώριζαν. Αν είχα τον έλεγχο να της πάρω τα κουτάλια, τότε θα ήξερε πώς είναι να έχει κάποιος ή κάτι άλλο, στην προκειμένη περίπτωση ο λύκος, τον έλεγχο”.
Οι επιπτώσεις της θεωρίας των κουταλιών
Η έρευνα καταδεικνύει περαιτέρω πώς η θεωρία του κουταλιού έχει γίνει ένας απίστευτα αποτελεσματικός τρόπος για τα άτομα με ασθένεια, αναπηρία ή προβλήματα ψυχικής υγείας να επικοινωνήσουν τη μεταβαλλόμενη φύση των εμπειριών τους. Η μεταφορά έχει απήχηση επειδή απλοποιεί μια πολύπλοκη πραγματικότητα σε μια απτή έννοια. Επιτρέπει στους ανθρώπους να περιγράφουν τις καθημερινές τους προκλήσεις με τρόπο που οι άλλοι μπορούν να κατανοήσουν.
Με τη θεωρία του κουταλιού, ένα άτομο μπορεί να εξηγήσει ότι μπορεί να έχει καλές μέρες που έχει περισσότερη ενέργεια και κακές μέρες που έχει πολύ λιγότερη. Αυτό το πλαίσιο διευκολύνει τη συζήτηση για καταστάσεις που συχνά είναι αόρατες, βοηθώντας τους άλλους να κατανοήσουν γιατί μπορεί να χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη ή ευελιξία. Η απλότητα της θεωρίας χρησιμεύει επίσης ως γλυκόπικρη προτροπή για όλους – αυτούς που έχουν άφθονη ενέργεια και αυτούς που δεν έχουν – να προβληματιστούν.
Για όσους έχουν περιορισμένα κουτάλια, η θεωρία είναι μια κρίσιμη υπενθύμιση για να επιβραδύνουν και να ακούσουν το σώμα τους. Μπορεί να είναι δύσκολο και απογοητευτικό να συνειδητοποιείτε ότι πρέπει να ρυθμίσετε τον εαυτό σας, ενώ οι άλλοι όχι. Όμως, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν υπάρχει αγώνας δρόμου για τον τερματισμό μιας ημέρας- ο στόχος είναι να ολοκληρώσετε ό,τι είναι απαραίτητο χωρίς να κάψετε τα ενεργειακά σας αποθέματα.
Το να κάνετε διαλείμματα, να λέτε όχι σε περιττές εργασίες και να ζητάτε βοήθεια είναι όλες έγκυρες στρατηγικές για να διατηρήσετε τα κουτάλια σας. Παρόλο που μπορεί να νιώθετε ηττοπαθές το γεγονός ότι πρέπει να μετράτε κάθε κουτάλι, είναι καλύτερο από το να εξαντληθείτε και να βρεθείτε σε αδυναμία να κάνετε τα πράγματα που έχουν πραγματικά σημασία. Είναι εντάξει να δώσετε προτεραιότητα στην υγεία και την ευημερία σας έναντι των εξωτερικών προσδοκιών.
Για τους ανθρώπους που δεν χρειάζεται να μετράνε τα κουτάλια τους, η θεωρία προτρέπει να σκεφτούν πώς μπορεί να θεωρούν την ενέργειά τους δεδομένη. Είναι εύκολο να σπαταλάμε κουτάλια σε ασήμαντα πράγματα χωρίς πολλή σκέψη. Αυτό είναι ένα προνόμιο που δεν έχουν όλοι και η αναγνώρισή του μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αίσθηση ευγνωμοσύνης και υπευθυνότητας. Αν έχετε φίλους ή μέλη της οικογένειάς σας με περιορισμένα κουτάλια, σκεφτείτε να τους ρωτήσετε τι μπορείτε να κάνετε για να τους βοηθήσετε να εξοικονομήσουν τα δικά τους. Είτε πρόκειται για την προσφορά μιας διαδρομής, είτε για την παραλαβή ψώνιων στο δρόμο για το σπίτι, είτε για την ανάληψη μιας εργασίας που δεν μπορούν να διαχειριστούν – ακόμη και μια μικρή χειρονομία μπορεί να κάνει σημαντική διαφορά.
Τέλος, να ξέρετε ότι αν είστε κοντά σε κάποιον με λίγα κουτάλια, η σχέση σας είναι πολύτιμη. Όπως δήλωσε η Miserandino στη φίλη της: “Δεν έχω χώρο για χαμένο χρόνο ή για χαμένα “κουτάλια” και επέλεξα να περάσω αυτόν τον χρόνο μαζί σου”.
Mark Travers Ph.D.