Τα όρια της λογοκρισίας στην τέχνη και τις δεσμεύσεις που της επιβάλει η εξουσία αλλά και η αυτολογοκρισία συζητήθηκαν στην πολύ ενδιαφέρουσα διήμερη εκδήλωση με τίτλο «Όταν η τέχνη ενοχλεί» που σχεδίασε και υλοποίησε με δωρεάν είσοδο για το κοινό η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, στις 17 και 18 Ιουνίου.
Υπό το θρόισμα της λεύκας και με τα αρώματα των πεύκων στην καρδιά της Αθήνας, στο Πάρκο Ελευθερίας, τα δύο υπαίθρια πάνελ εξέτασαν πολλές και διαφορετικές πτυχές του θέματος «λογοκρισία», φέρνοντας στο τραπέζι της συζήτησης κλασικούς αλλά και απολύτως σύγχρονους προβληματισμούς για το τι «μπορεί» και τι «δεν μπορεί» να λέγεται και με ποιες διαδικασίες επιβάλλονται οι απαγορεύσεις.
«Η λογοκρισία δεν είναι συνυφασμένη με τα αυταρχικά καθεστώτα», είπε ο Δημήτρης Χριστόπουλος, Καθηγητής Πολιτειολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, κατά την πρώτη μέρα της διήμερης εκδήλωσης. Ο ίδιος, ο οποιος εκτελούσε και χρέη συντονιστή, παρομοίασε την λογοκρισία με την κορυφή ενός παγόβουνου, ενώ, όπως είπε, η λογοκρισία αντιστοιχεί σε έναν ολόκληρο μηχανισμό. Ο Δ. Χριστόπουλος έφερε στην συζήτηση την αυτολογοκρισία επισημαίνοντας ότι πολλές φορές δεν είναι ανάγκη κάτι να λογοκρίνεται άνωθεν, καθώς το περιβάλλον και οι επιβολές έχουν πιθανότατα ήδη εμφυτεύσει την αυτολογοκριτική διάθεση στους ανθρώπους.
Ο Γιάννης Σκαλτσάς, εικαστικός και καθηγητής στην Α.Σ. Καλών Τεχνών, ανέδειξε τον αυτοδίκαια πολιτικό χαρακτήρα της λογοκρισίας. «Ακόμη και ένα μήλο αν εικονίζεται σε έναν πίνακα, αν αυτός ο πίνακας κατέβει, έχει πολιτικοποιηθεί».
Η πρώτη μέρα ολοκληρώθηκε με την προβολή του ντοκιμαντέρ του Βασίλη Δούβλη, «Στοργή στο λαό», η οποία κατέγραψε περιστατικά λογοκρισίας της κινηματογραφικής παραγωγής από τις υπηρεσίες της Χούντας. Νωρίτερα ο σκηνοθέτης είχε μιλήσει για τις συνθήκες εντοπισμού του υλικού και τα γυρίσματα της ταινίας.
Το πάνελ της δεύτερης ημέρας αποτελούσαν η Ελίζ Ζαλαντό, Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης, πολιτικός αναλυτής και συγγραφέας, η διδακτόρισσα των ανθρωπιστικών επιστημών με ερευνητικό έργο για τους λογοκριτικούς μηχανισμούς, Πηνελόπη Πετσίνη, ο κωμικός Αριστοτέλης Ρήγας και η κινηματογραφίστρια Ελίνα Ψύκου, ενώ ρόλο συντονισμού είχε η δημοσιογράφος Τίνα Μανδηλαρά.
Οι θεματικές που συζητήθηκαν σχετίστηκαν με τις εμπειρίες της υπεύθυνης του Φεστιβάλ και της Ελίνας Ψύκου από την λογοκριτική επίθεση που υπέστησαν λόγω της αφίσας της ταινίας «Αδέσποτα Κορμιά», της οποίας η κ. Ψύκου ήταν παραγωγός και σκηνοθέτης. Ακόμη, η σύντομη ομιλία του Γ. Μπαλαμπανίδη έθεσε το θέμα του ρόλου της πολιτικής ορθότητας, την οποία ο ομιλητής ξεχώρισε σαφώς από την λογοκρισία. Η Πηνελόπη Πετσίνη έδωσε μια σύντομη θεωρητική περιγραφή του φαινομένου της λογοκρισίας και των μηχανισμών της που δεν είναι πάντα ορατοί, ενώ ο Αλέξανδρος Δούκας μίλησε για το πώς δημιουργείται ένα σώμα σάτιρας, όταν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ακόμη και οι μη θεσμικές απαγορεύσεις.
Στη συνέχεια η συζήτηση άνοιξε στο κοινό, το οποίο αποτελούνταν από επώνυμους των γραμμάτων και των τεχνών και από ανώνυμους. Η δεύτερη και τελευταία ημέρα της συζήτησης για την λογοτεχνία στην τέχνη ολοκληρώθηκε με stand up comedy από τον Αριστοτέλη Ρήγα.
Η διήμερη εκδήλωση εντάσσεται στην πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων να διοργανώσει έως και το φθινόπωρο, μια σειρά από πρωτοβουλίες και δράσεις τιμώντας την διπλή επέτειο απελευθέρωσης της πόλης: των 50 ετών από την δικτατορία των Συνταγματαρχών και των 80 ετών από τη γερμανική Κατοχή.
Την ιδέα και την ευθύνη για διήμερη εκδήλωση για την «Τέχνη που ενοχλεί» είχαν οι ιθύνοντες της Τεχνόπολης. Η νέα διοίκηση της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων, παρότι λίγους μόνο μήνες στο τιμόνι του οργανισμού, έχει δώσει δείγματα γραφής για τις προθέσεις της να διευρύνει το πολιτιστικό στίγμα αυτού του κυττάρου του Δήμου προσθέτοντας στις καλλιτεχνικές του δράσεις, και πρωτοβουλίες για το πνεύμα και τη σκέψη.
(Φωτογραφία: Yiota Zoi/Vangelis Patsialos)