Αισθανόμαστε τυχεροί που αυτοί οι μεγάλοι ψεύτες είναι σπάνιοι, με τους περισσότερους ανθρώπους στη δική μας κοινότητα να ενεργούν όπως εμείς, δηλαδή να είναι ειλικρινείς. Όμως, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τόσο ειλικρινείς;
Σίγουρα, υπάρχουν μερικοί μεγάλοι ψεύτες εκεί έξω, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ειλικρινείς τις περισσότερες φορές.
Γιατί, όταν το ψέμα και η εξαπάτηση συχνά επιτρέπουν σε κάποιον να κερδίσει ένα πλεονέκτημα, η ειλικρίνεια αποτελεί ένα τόσο κεντρικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης;
Η τάση να είμαστε ειλικρινείς με τους γύρω μας φαίνεται τόσο διαδεδομένη που είναι σχεδόν σαν η τάση αυτή να εντάσσεται στην ανθρώπινη ψυχολογία μαζί με την κοινωνικότητα, την περιέργεια, τη γλώσσα και άλλα σχεδόν καθολικά χαρακτηριστικά. Οι ερευνητές άρχισαν πρόσφατα να διερευνούν αυτό το ερώτημα υπό εξελικτική σκοπιά.
Μία πρώτη ανάλυση θα μπορούσε να βασίζεται στο γεγονός ότι όταν δύο άτομα αλληλεπιδρούν, έχουν συχνά διαφορετικούς στόχους. Όταν πρόκειται για την αγορά ενός αυτοκινήτου, ο πωλητής και ο πελάτης έχουν κοινό στόχο να διευκολύνουν τη συναλλαγή, αλλά έχουν επίσης δευτερεύοντες στόχους που είναι διαμετρικά αντίθετοι.
Ο πωλητής θέλει να πουλήσει το αυτοκίνητο σε υψηλή τιμή και ο πελάτης θέλει να αγοράσει το αυτοκίνητο σε χαμηλή τιμή.
Παρομοίως, μπορούμε να δούμε αυτούς τους αντίθετους στόχους να συμβαίνουν στις ερωτικές μας σχέσεις, με κάθε σύντροφο να δίνει προτεραιότητα σε ορισμένους στόχους όπως είναι ο γάμος, το να έχεις παιδιά, να αγοράσει ένα νέο αυτοκίνητο κ.λπ.
Ωστόσο, μόλις εμφανιστεί μία σύγκρουση συμφερόντων, κάθε άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα συνδυασμό στρατηγικών για την προστασία των συμφερόντων του. Διαπραγματεύονται, υποστηρίζουν, ικετεύουν, κάνουν ανταλλαγές, μοιράζονται, παλεύουν, αφήνουν, συμβιβάζονται κ.λπ.
Μία τέτοια στρατηγική είναι και η στρατηγική του ψέματος και της εξαπάτησης. Για παράδειγμα εάν ένα κορίτσι θέλει να έχει μία εξωσυζυγική σχέση, αλλά ο σύζυγός της επιμένει στη μονογαμία, τότε εκείνη μπορεί να πει ψέματα και να πει ότι περνά το βράδυ με φίλους.
Παρομοίως, αν κάποιος θέλει μία day off και το αφεντικό του θέλει να δουλέψει, εκείνος μπορεί απλά να πει ψέματα και να προφασιστεί ότι είναι άρρωστος.
Οι άνθρωποι λοιπόν, μπορούν να χρησιμοποιήσουν την εξαπάτηση για να κερδίσουν το προβάδισμα σε μια διεκδίκηση, ώστε να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους όταν αυτά τα συμφέροντα έρχονται σε σύγκρουση με άλλα.
Αλλά αποδεικνύεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ειλικρινείς. Σε εργαστηριακές μελέτες σχετικά με την εξαπάτηση, οι άνθρωποι τείνουν να αναφέρουν με ειλικρίνεια την απόδοσή τους. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι εμείς οι άνθρωποι έχουμε αναπτύξει τις κοινωνικές προτιμήσεις, τόσο για τους άλλους όσο και για τους εαυτούς μας. Έχουμε εξελιχθεί για να συνεργαστούμε. Η εξελικτική θεωρία υποστηρίζει ότι η ειλικρινής προσέγγιση πρέπει να αποφέρει κάποιο προσαρμοστικό πλεονέκτημα. Δηλαδή, για να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει τελικά να παράγει περισσότερα οφέλη για το άτομο από μία μακιαβελική προσέγγιση για παράδειγμα, με τάσεις εκμετάλλευσης, χειραγώγησης και εξαπάτησης.
ΠΗΓΗ