Το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις παγκοσμίως και το δυστύχημα είναι ότι η επιστημονική κοινότητα δεν φαίνεται να προσφέρει έως σήμερα επαρκώς αποτελεσματικές λύσεις. Η αποτυχημένη προσέγγιση καθρεπτίζεται στις επιδημικές διαστάσεις που τείνει να λάβει σήμερα το φαινόμενο της ενήλικης παχυσαρκίας Συγκεκριμένα, το 2016 1,6 δισεκατομμύρια ενήλικες παγκοσμίως ήταν υπέρβαροι και 650 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκοι, ενώ και στην Ελλάδα τα ποσοστά είναι αντίστοιχα καθώς το 63% των Ελλήνων ηλικίας άνω των 18 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Είναι κοινός τόπος πια σήμερα ότι θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα από τις ρίζες του, δηλαδή από την παιδική ηλικία.
Για να δούμε όμως μερικά στατιστικά για να αντιληφθούμε τις διαστάσεις του προβλήματος. Σύμφωνα με παγκόσμια στοιχεία που ελήφθησαν από τον ΠΟΥ, το 2022, 37 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα, ενώ πάνω από 390 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5 – 19 ετών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Όσον αφορά την Ευρώπη, στοιχεία από την Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Έκθεση Παχυσαρκίας του ΠΟΥ, αποκάλυψαν ότι 1 στα 3 παιδιά ζούσαν με υπερβολικό βάρος το 2022, ενώ συνολικά 17 εκατομμύρια αγόρια και 11 εκατομμύρια κορίτσια ηλικίας 5-19 ετών, θα ζουν με παχυσαρκία στην περιοχή έως το 2035. Στην Ευρώπη, η Ελλάδα παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών και εφήβων (2-14 ετών), με τα περισσότερα υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά να είναι στις ηλικίες 5 έως 7 ετών.
Το θέμα του υπέρβαρου στα παιδιά και τους εφήβους έχει χαρακτηριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο ως επιδημία. Πολλές μέθοδοι παρεμβάσεων έχουν βραχυχρόνια αποτελέσματα, ο μακροχρόνιος, όμως, έλεγχος του βάρους είναι πολύ δύσκολο και προκλητικό θέμα.
Για να δούμε 5 βήματα προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης.
1. Η δίαιτα με την παραδοσιακή έννοια και διάφορα διαιτολόγια «μόδας» δεν ενδείκνυνται ως μέσο αντιμετώπισης! Υπάρχει κίνδυνος για μη κάλυψη των αναγκών του παιδιού και άρα παρεμπόδιση της ανάπτυξης. Επιπλέον, το παιδί δεν εκπαιδεύεται συνολικά στον υγιεινό τρόπο διατροφής: η προσέγγιση «όλα ή τίποτα» οδηγεί συχνά σε κύκλους απώλειας και επανάκτησης βάρους, ενώ καθιστά τα «απαγορευμένα» τρόφιμα ακόμη πιο ελκυστικά. Η συμμόρφωση είναι γενικώς χαμηλή.
2. Η πιο σωστή προσέγγιση, όπως διαμορφώνεται από τα μέχρι τώρα δεδομένα, φαίνεται να συνοψίζεται στη φράση «αλλαγή συμπεριφοράς και τρόπου ζωής γενικότερα». Να θυμόμαστε ότι η συμπεριφορά μαθαίνεται, δεν είναι έμφυτη, και άρα μπορεί να αλλάξει.
3. Ειδικά στα παιδιά η προσέγγιση μέσω αλλαγής συμπεριφοράς φαίνεται να έχει πολλά πλεονεκτήματα. Εφόσον οι «προβληματικές» συνήθειες δεν έχουν εδραιωθεί πλήρως, υπάρχει μεγαλύτερη ίσως ευκολία για αλλαγές. Βοηθά το παιδί να «αποφορτιστεί» από την πίεση του αυστηρού διαιτολογίου: Όλα τα τρόφιμα είναι μέρος ενός ισορροπημένου διαιτολογίου, με διαφορετικές, όμως, ποσότητες και συχνότητες κατανάλωσης. Βοηθά το παιδί να αποφορτιστεί και από την έννοια του βάρους ως μοναδικό κριτήριο προόδου
και επιβράβευσης: η πρόοδος μετράται με το λεγόμενο ποσοστό υπέρβαρου και την αλλαγή σε επιμέρους θέματα που αφορούν τη διαιτητική πρόσληψη.
4. Απαραίτητο συμπλήρωμα είναι οι αλλαγές στη φυσική δραστηριότητα. Πέρα από τη συμμετοχή σε οργανωμένη άσκηση, έμφαση πρέπει να δίνεται στην αύξηση των καθημερινών δραστηριοτήτων και τη μείωση των καθιστικών δραστηριοτήτων (τηλεόραση, παιχνίδια στον Η/Υ…).
5. Η υποστήριξη του παιδιού από το οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον αποτελεί βασική συνιστώσα της επιτυχημένης προσπάθειας. Ο ρόλος του γονέα τροποποιείται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού: όσο πιο μικρό είναι το παιδί, τόσο πιο ενεργητικό ρόλο έχει. Προσοχή, διότι πολλές πρακτικές των γονέων στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν το παιδί, φέρνουν μόνο αντίθετα αποτελέσματα!
Η προσπάθεια ελέγχου βάρους είναι μια προσπάθεια αλλαγής τρόπου ζωής και όχι απλώς η εφαρμογή μαθηματικών υπολογισμών.
Δρ. Αναστάσιος Παπαλαζάρου MSc PhD
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
www.drpapalazarou.gr