Το να καταλαβαίνεις τους ανθρώπους γύρω σου σημαίνει να έχεις καλύτερες σχέσεις, καλύτερη επικοινωνία, και τελικά καλύτερη ζωή –οι άνθρωποι είμαστε όντα κοινωνικά, έχει μαλλιάσει η γλώσσα των απανταχού ψυχολόγων, η ποιότητα ζωής μας εξαρτάται άμεσα από το πώς συνδεόμαστε με τους άλλους.
«Ναι, ωραία όλα αυτά», σε ακούμε να λες, «αλλά εγώ δεν το ‘χω αυτό το χάρισμα». Κι ερχόμαστε να σε πληροφορήσουμε πως δεν πρόκειται για χάρισμα. Το να καταλαβαίνεις τους άλλους είναι ένας συνδυασμός παρατήρησης, άσκησης και εξάσκησης, που μπορείς –αν φυσικά θέλεις– να αποκτήσεις, και μετά να βελτιώσεις, και μετά να τελειοποιήσεις. Θέλει κόπο, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε μάθει να φιλτράρουμε τα πάντα μέσα από τον δικό μας τρόπο σκέψης, και ό,τι έχουμε μάθει δύσκολα ξε-μαθαίνεται. Αν όμως μπεις στον κόπο, μόνο να κερδίσεις έχεις.
Διάβασε
Ίσως να μην υπάρχει καλύτερο παράθυρο στον ανθρώπινο τρόπο σκέψης από τη λογοτεχνία. Δεν το καταλαβαίνεις αρχικά, αλλά όσο περισσότερο διαβάζεις τόσο περισσότερο συνειδητοποιείς ότι οι ήρωες της (καλής ειδικά) λογοτεχνίας έχουν κίνητρα, έχουν μηχανισμούς συμπεριφοράς που διαμορφώνονται από τις σκέψεις τους, οι οποίες με τη σειρά τους διαμορφώνονται από τις εμπειρίες τους. Γι’ αυτό μιλάνε σχεδόν όλες οι κριτικές βιβλίων που έχεις διαβάσει για την «εξέλιξη των χαρακτήρων» που αλλάζουν και αναδιαμορφώνονται από όσα ζουν. Όπως ακριβώς και οι άνθρωποι γύρω σου.
…Αλλά μην διαβάζεις μόνο βιβλία
Διάβασε ό,τι πέφτει στα χέρια σου, από αναλύσεις του Guardian και άρθρα γνώμης στο Al Jazeera, μέχρι Τμήμα Προσωπικού Δράματος και ποστ στο Thank You Next (που αντέχονται δύσκολα αν είσαι μιας κάποιας ηλικίας, το ξέρουμε, αλλά είναι σημαντικό να βρίσκεσαι διαρκώς σε επαφή με διαφορετικούς τρόπους σκέψης και έκφρασης, σε βοηθά να μην είσαι αυτό που οι γηραιοί λέμε «φρούτο»).
Κάνε ψυχοθεραπεία
Ο μηχανισμός της σκέψης δεν είναι κάτι που υπάρχει από μόνο του, ενσωματωμένο στις εργοστασιακές ρυθμίσεις σου την ώρα που γεννιέσαι. Υπάρχει λόγος που σκέφτεσαι όπως σκέφτεσαι, και ο ρόλος της ψυχοθεραπείας είναι να σε βοηθήσει να εντοπίσεις αυτόν τον λόγο. Άπαξ και τα καταφέρεις, παίρνεις μπόνους και την καλύτερη κατανόηση των άλλων, καθότι μαθαίνεις να συνδέεις εμπειρίες με τρόπους σκέψης, και τρόπους σκέψης με συμπεριφορές.
Μην υποτιμάς τη γλώσσα του σώματος
Αυτό που λέμε λαϊκά «ένστικτο» είναι η προϋπάρχουσα ρύθμιση του εγκεφάλου σου να αναγνωρίζει την εξωλεκτική επικοινωνία και να τη μεταφράζει σε εντυπώσεις και συμπεράσματα για τους άλλους, τόσο γρήγορα που δεν προλαβαίνεις να το συνειδητοποιήσεις. Αυτό που λέει ο κόσμος «μου έβγαλε κάτι η αύρα του», είναι στην πραγματικότητα το 90% της επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, που καμία σχέση δεν έχει με αύρες, ξόρκια ή μαγείες. Έχει να κάνει με τις κινήσεις, τη στάση του σώματος, τα βλέμματα και όλα εκείνα τα μικρά που δεν είναι λόγια και που μας βοηθούν να καταλαβαίνουμε αν κάποιος απέναντί μας είναι επιθετικός, επιφυλακτικός, θλιμμένος, ερωτευμένος ή οτιδήποτε. Μην το υποτιμάς, και μην προσπαθείς να το εκλογικεύσεις. «Άκουσε το ένστικτό σου» αν το προτιμάς απλά, λαϊκά, θυμοσοφικά.
Βγες από τον στενό σου κύκλο
Ναι, το ξέρουμε πως οι φίλοι σου είναι υπέροχοι. Ξέρουμε επίσης πως κατά πάσα πιθανότητα σου μοιάζουν, σκέφτονται με τρόπο παρόμοιο με τον δικό σου, κι αυτό σε εγκλωβίζει σε αυτό που λέμε αγγλιστί “echo chamber”, στο οποίο όσο περισσότερο κλείνεσαι –κι έχουμε όλοι την τάση να το κάνουμε αυτό όσο μεγαλώνουμε– τόσο περισσότερο οι διαφορετικοί τρόποι σκέψης σου φαίνονται ξένοι, δυσνόητοι ή και απλώς παράλογοι.
Το να συναναστρέφεσαι με πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους (κι όταν λέμε διαφορετικούς εννοούμε σε ηλικία, μορφωτικό επίπεδο, εθνικότητα, απόψεις και τρόπο ζωής) είναι ο πιο σίγουρος τρόπος να μην είσαι από αυτούς που λένε «κανείς δεν σκέφτεται έτσι» και φαίνονται αφελείς σε όσους έχουν κατακτήσει την απλή συνειδητοποίηση πως ό,τι μπορείς να σκεφτείς, υπάρχει κάπου κάποιος που το πιστεύει.
Ρώτα
Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό: Μην πέσεις στην παγίδα των ανθρώπων που αρέσκονται να θεωρούν εαυτούς μέγιστους γνώστες της ανθρώπινης ψυχολογίας, καταλήγοντας να βγάζουν για τους άλλους λανθασμένα συμπεράσματα το ένα μετά το άλλο. Ρώτα τον άνθρωπο που σου μιλάει γιατί αισθάνεται έτσι, ποια θεωρεί ότι είναι η ρίζα του προβλήματος (ή του ζητήματος, αν δε μιλάτε για πρόβλημα), πώς βλέπει το ένα ή το άλλο γεγονός και, κυρίως, γιατί. Κι όταν σου απαντήσει, άκου. Μην σκέφτεσαι τι θα πεις μετά, και κυρίως μην αμφισβητείς από μέσα σου αυτά που λέει επειδή θεωρείς πως εσύ ξέρεις καλύτερα. Όσο περισσότερο ακούς, τόσο περισσότερο μαθαίνεις –και για διαφορετικούς μηχανισμούς σκέψης εν γένει, και για τον συγκεκριμένο άλλο που έχεις απέναντί σου, αν σε ενδιαφέρει να εμβαθύνεις στο άτομό του.