Είμαι αρκετά καλός;
Μπορεί να μην ήσουν ο κορυφαίος μαθητής της τάξης…μπορεί να μην είσαι το καλύτερο στέλεχος της εταιρείας που εργάζεσαι…μπορεί να μην είσαι ο τέλειος σύντροφος ή το 10 το καλό που πιστεύεις ότι θέλει να είσαι ο σύντροφός σου…μπορεί να μην είσαι ο τέλειος γονιός… μπορεί να μην μένεις στο σπίτι των ονείρων σου…
Αλλά το πιο πιθανό είναι ότι είσαι ένα αρκετά αξιόλογο άτομο και σίγουρα αρκετά καλό στους περισσότερους τομείς της ζωής σου.
Ίσως η κατάλληλη στιγμή να σταματήσεις να χτυπάς τον εαυτό σου, επειδή είσαι άνθρωπος, είναι τώρα!
Τι σημαίνει «αρκετά καλόs»;
Καθώς συνδεόμαστε στα κοινωνικά δίκτυα και κάνουμε scroll down, θαυμάζουμε τα επιτεύγματα των άλλων κι όχι τα δικά μας, πράγματα που δεν πετύχαμε εμείς, αλλά όλοι οι άλλοι. Μας θυμίζουν τα αυτοκίνητα που δεν οδηγούμε εμείς, τα μέρη που δεν έχουμε πάει εμείς, σπίτια που δεν έχουμε εμείς…
Η εποχή της τεχνολογίας μας έχει δώσει την πρόσβαση στις ζωές των άλλων, στις ζωές που δεν έχουμε…
Όλοι ονειρεύονται να είναι σαν εκείνο το άτομο που τα κάνει όλα, εξισορροπώντας μια καριέρα, μια οικογένεια, μια κοινωνική ζωή.
Επιδιώκουμε υψηλά επιτεύγματα ή να είμαστε οι καλύτεροι.
Η συνεχόμενη προσπάθεια για μια τέλεια ζωή, συχνά μας κρατά πολύ απασχολημένους και πολύ κουρασμένους για να μπορέσουμε να βρούμε νόημα και να ησυχάσουμε μέσα μας. Η σύγκριση μας στερεί την ικανοποίηση της ζωής που ζούμε τώρα και μπορεί να οδηγήσει σε ένα διάχυτο άγχος, σε μόνιμη δυσαρέσκεια και αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Αν καταφέρουμε να βρούμε ικανοποίηση στις απλές αλλά ουσιαστικές πτυχές της ζωής μπορεί να εκτιμήσουμε αυτά που ήδη έχουμε αντί να λαχταράμε αυτά που δεν έχουμε.
Επανειλημμένα ακούγεται μια αφήγηση που λέει δεν είμαι αρκετά καλός.. δεν είμαι αρκετά έξυπνος… δεν έχω αρκετά… δεν κάνω αρκετά…
αυτό δεν είναι αρκετό…. δεν είμαι αρκετά καλός…
Με μεγάλη ευκολία, συνεχώς αξιολογούμε τη ζωή μας, το σώμα μας, τις σχέσεις μας, τις ικανότητες και τις ευκαιρίες μας μέσα από ένα φακό που έχουν επιλέξει άλλοι. Διαθέτουμε ατελείωτα πρότυπα τελειότητας είτε είναι ένα γυμνασμένο σώμα, οι διακοπές, τα ρούχα, η διακόσμηση του σπιτιού, που κατακλύζουν συνεχώς τη σκέψη μας.
Ένα διαχρονικό ερώτημα στο βωμό της επιτυχίας
Εγώ πώς τα πάω στη ζωή; Είμαι αρκετά καλός;
Κοιτάξτε μέσα στην ψυχή σχεδόν οποιουδήποτε ατόμου μέσα στη δυτική κουλτούρα και θα βρείτε αυτό το επιτακτικό ερώτημα που είναι ικανό να παρακινεί, να κοροϊδεύει και ταυτόχρονα να εξουθενώνει το ανθρώπινο πνεύμα.
Μερικές φορές, αυτό το ερώτημα τίθεται ρητά και καθημερινά. Τις περισσότερες φορές είναι εντελώς ασυνείδητο σε όλη μας τη ζωή, κατευθύνοντας τις πράξεις μας.
Μπορεί να μας ωθήσει να ακολουθήσουμε μια καριέρα που μισούμε, μπορεί να μας πείσει να αλλάξουμε αισθητικά το πρόσωπό μας, μπορεί να μας παρακινήσει να αγοράσουμε ένα συγκεκριμένο αυτοκίνητο, να μένουμε σε ένα συγκεκριμένο προάστειο, μπορεί επίσης να μας ωθήσει να αποκτήσουμε χόμπι που δεν μας αρέσουν ή δεν μας αντιπροσωπεύουν.
Η επιδίωξη της επιτυχίας, είναι ένα πολύ ισχυρό σύστημα νοηματοδότησης που λειτουργεί τόσο σε συναισθηματικό όσο και σε γνωστικό επίπεδο, καθοδηγεί τις αποφάσεις μας, έχει τους δικούς της ηθικούς κανόνες, χρειάζεται συγκεκριμένες ενέργειες και ασκείται μαζικά από ανθρώπους που μοιράζονται μια κοινή ιδεολογία.
Η επιδίωξη της επιτυχίας δεν είναι η αναζήτηση της αυτοπραγμάτωσης, αλλά είναι η επιτυχία που καθορίζεται από τον τρόπο που την αντιλαμβάνεται κάποιος άλλος στην κοινωνική ιεραρχία. Το συνεχόμενο κυνήγι της επιτυχίας είναι ένα εξαιρετικά επικίνδυνο παιχνίδι, που μας οδηγεί να θυσιάσουμε τη ζωή μας στο βωμό της και παράγει ένα διαρκές άγχος.
– Τα κάνω όλα αρκετά καλά;
– Είμαι αρκετά καλός;
Η ανάγκη του ανήκειν
Όπως είπε ο Αριστοτέλης, ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και δεν μπορεί να επιβιώσει στην απομόνωση. Τα ανθρώπινα όντα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε καθημερινή βάση, έχοντας βαθύ αντίκτυπο ο ένας στη ζωή του άλλου.
Σύμφωνα με τον Maslow (1943), οι δράσεις του ανθρώπου ωθούνται από κίνητρα που έχουν ως στόχο να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες του. Η ανάγκη του ανήκειν, βρίσκεται στη μέση της ιεραρχικής πυραμίδας, μετά την ανάγκη για τροφή και ασφάλεια.
Η αναζήτηση και διατήρηση διαπροσωπικών σχέσεων είναι βασική ανάγκη όλων των ανθρώπων. Ακόμα πιο ισχυρός από την ανάγκη του ανήκειν, είναι ο φόβος του αποκλεισμού, της περιθωριοποίησης ή του να νιώθει κανείς αόρατος.
Οι άνθρωποι χρειάζονται και επιδιώκουν την κοινωνική αποδοχή, την αναγνώριση και την κοινωνική ασφάλεια για να αισθάνονται καλά τόσο ψυχολογικά όσο και κοινωνικά.
Η ανησυχία για την κοινωνική μας θέση έχει οδηγήσει επί χιλιετίες την εξέλιξή μας. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μείνουμε ζωντανοί για αρκετό καιρό για να αναπαραχθούμε και να μεγαλώσουν με επιτυχία τα μικρά μας.
Χρειαζόμαστε απελπισμένα ο ένας τον άλλον για να καλύψουμε τόσο τις βασικές μας ανάγκες για τροφή και στέγη όσο και τις πιο υψηλές μας ανάγκες για νόημα και αγάπη. Η υγιής αλληλεξάρτηση είναι το κλειδί τόσο για την επιβίωση όσο και για την ευημερία, και η ικανότητά μας να το πετύχουμε εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη δική μας κοινωνική επάρκεια, το ότι είμαστε «αρκετά καλοί» για συνεργασία και αγάπη.
Θέλουμε να ξέρουμε ότι αξίζουμε να ανήκουμε
Μήπως όμως έχουμε περάσει στο άλλο άκρο; Μήπως απαιτούμε ολοένα και περισσότερα; Μήπως δεν μας είναι αρκετό να ανήκουμε αλλά ταυτόχρονα πρέπει και να υπερέχουμε;
Προσπαθούμε να σκαρφαλώσουμε ολοένα και πιο ψηλά, έχοντας μια μόνιμη αίσθηση ανεπάρκειας. Φανταζόμαστε ότι θα έρθει κάποια στιγμή στο μέλλον που θα καταφέρουμε να φτάσουμε τελικά, στην φανταστική μας ΕΔΕΜ, κυνηγώντας το άπιαστο όνειρο και τότε θα νοιώσουμε πληρότητα και ευδαιμονία. Αλλά γνωρίζουμε ποιος είναι ο τελικός προορισμός; Ή μήπως θα διαλυθούμε προσπαθώντας;
Πώς λειτουργεί αυτό για εμάς καθώς προσπαθούμε για μια τέλεια ζωή που φαινομενικά θα επιβεβαιώσει ότι ναι, είμαστε αρκετά καλοί;
Είμαστε πολύ απασχολημένοι, πολύ κουρασμένοι και εντελώς αποσυνδεδεμένοι.
Ναι, ίσως έχουμε μια ζωή που φαινομενικά είναι ωραία. Κάνουμε όλα όσα μας λέει η κοινωνία και η κουλτούρα μας ότι «πρέπει» να κάνουμε, τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά μας. Ωστόσο, έχουμε το χρόνο να απολαύσουμε αυτή τη ζωή για την οποία έχουμε εργαστεί ή να επενδύσουμε στις σχέσεις που είναι σημαντικές για εμάς; Αν όχι, αυτό λέγεται ζωή με νόημα;
Η συνεχής επιδίωξη της επιτυχίας και της τελειότητας μας ωθεί να ψάχνουμε συνεχώς για περισσότερα και μας αφήνει εξουθενωμένους και αγχωμένους. Αντίθετα, τι θα γινόταν αν μια ζωή αληθινής ικανοποίησης, μια ζωή γεμάτη ειρήνη και σκοπό μπορούσε να βρεθεί στο «αρκετά καλό»;
Και μήπως τελικά ήρθε η ώρα να τιμήσουμε, να σεβαστούμε και να απολαύσουμε την δική μας επάρκεια;
Το μυαλό μας μπορεί να μας ξεγελάσει ώστε να πιστεύουμε ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί. Τις περισσότερες φορές, είμαστε οι χειρότεροι επικριτές του εαυτού μας.
Δεν είμαι αρκετά καλός.
Δεν έχω σημασία για τους ανθρώπους που αγαπώ.
Έχω αποτύχει στο παρελθόν και μπορεί να αποτύχω ξανά.
Δεν θα μπορώ να το αντιμετωπίσω αν κάτι πάει στραβά.
Δεν μπορούμε να ελέγξουμε πάντα τι συμβαίνει γύρω μας. Όμως, όταν τα πράγματα αρχίζουν να στραβώνουν, δεν θέλεις να είσαι ο χειρότερος κριτής του εαυτού σου.
Αφήστε την τελειότητα
Είναι πολύ εύκολο να βρούμε αρνητικά πράγματα στη ζωή μας. Υπάρχουν άπειρα ανθρώπινα ελαττώματα που το μυαλό μας χρησιμοποιεί για να μας πείσει να αισθανόμαστε άσχημα με τον εαυτό μας. Όμως κανένας δεν είναι τέλειος, οπότε γιατί να κρίνουμε τον εαυτό μας σαν να έπρεπε να είμαστε;
Μην συγκρίνετε τον εαυτό σας με άλλους
Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Έχει τις ικανότητές του και τα ελαττώματά του. Δεν μπορείτε να συγκρίνετε δυο ανόμοια πράγματα, γι’ αυτό μην μπαίνετε σε διαδικασία να συγκριθείτε με κανέναν. Είναι εύκολο να συγκρίνετε τη δική σας δουλειά με τη δουλειά των συναδέλφων σας αλλά αν το συμπέρασμά σας από αυτή τη σύγκριση είναι ότι δεν είστε αρκετά καλοί ως άτομα, τότε αυτό είναι λάθος. Αυτή η συνάδελφός σας μπορεί να φαίνεται επιτυχημένη, αλλά σίγουρα δεν γνωρίζετε την ιστορία της ζωής της.
Όταν λοιπόν πιάνετε τον εαυτό σας να προσπαθεί να κάνει άλλη μια άδικη σύγκριση, σκεφτείτε τον εαυτό σας ένα χρόνο πριν. Αλλάξατε από τότε; Αυτή είναι μια σύγκριση που έχει νόημα. Όταν συγκρίνετε τον εαυτό σας με τον προηγούμενο εαυτό σας, τότε ναι, συγκρίνετε όμοια πράγματα.
Να είστε ευγνώμονες
Πάντα υπάρχει κάτι για είστε ευγνώμονες. Το χαμόγελο του παιδιού σας, το σώμα σας που είναι δυνατό και αποτελεί απόδειξη του ότι είσαι άνθρωπος, το μυαλό σας που είναι ανθεκτικό παρά το άγχος σας, την καρδιά σας που έχει τόσο πολύ χώρο για συμπόνια ακόμα κι όταν οι άνθρωποι σας έχουν πληγώσει.
Νιώστε ευγνωμοσύνη απλά και μόνο που υπάρχετε. Υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα για τα οποία πρέπει να είμαστε ευγνώμονες. Η ευγνωμοσύνη είναι το καλύτερο δώρο που μπορείτε να κάνετε στον εαυτό σας.
Δώστε σημασία στις στιγμές
Συχνά χάνουμε τις όμορφες στιγμές στη ζωή μας γιατί απλά δεν δίνουμε την προσοχή που χρειάζεται. Είμαστε συνέχεια απασχολημένοι με χιλιάδες πράγματα και το μυαλό μας τρέχει ξέφρενα παντού. Επιλέξτε μια ευχάριστη στιγμή της ημέρας σας και προσπαθήστε να δώσετε προσοχή στις λεπτομέρειες των αισθήσεων σας. τη θέα, τους ήχους, τις μυρωδιές, τις γεύσεις..
Η πρώτη σας γουλιά ζεστού πρωινού καφέ, το γέλιο του παιδιού σας, ένα ζεστό ντους, ένα βροχερό βράδυ στην αγκαλιά του αγαπημένου σας, την απαλότητα της αγαπημένης σας κουβέρτας, τη βόλτα στη φύση μια φθινοπωρινή μέρα…
Απολαύστε τις λεπτομέρειες της στιγμής και αφιερώστε λίγο χρόνο για να τις θυμηθείτε αργότερα μέσα στην εβδομάδα σας, όταν μπορεί να αισθανθείτε άγχος. Προσπαθήστε να επιλέγετε μια στιγμή κάθε μέρα για να επιβραδύνετε τους ρυθμούς και να απολαμβάνετε την εμπειρία.
Αναπνεύστε
Η βαθιά και σωστή αναπνοή ρυθμίζει το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, μπορεί να μειώσει το άγχος μας μέσα σε λίγα λεπτά και να φέρει μια αίσθηση ηρεμίας και ευεξίας. Μπορεί να μην έχετε χρόνο για διαλογιστείτε 20 λεπτά την ημέρα, αλλά ακόμα και ένα λεπτό κατά τη διάρκεια της ημέρας σας μπορεί να κάνει τη διαφορά στα επίπεδα άγχους σας.
Δοκιμάστε έναν κύκλο αναπνοής 4 δευτερολέπτων με βαθιά εισπνοή, κρατήστε την αναπνοή σας για 4 δευτερόλεπτα και εκπνεύστε αργά για άλλα 4 δευτερόλεπτα. Επαναλάβετε. Δώστε προτεραιότητα στα διαλείμματα για ασκήσεις αναπνοής. Μπορείτε να ρυθμίστε το τηλέφωνό σας κάθε 2-3 ώρες για να σας υπενθυμίζει να σταματήσετε και να αναπνεύσετε.
Σχεδιάστε μικρές στιγμές με νόημα
Τι απολαμβάνετε να κάνετε; Τι σας χαλαρώνει; Τι θα έδινε περισσότερο νόημα στη ζωή σας; Συχνά δεν κάνουμε αυτές τις ερωτήσεις επειδή είμαστε πολύ απασχολημένοι για να αφιερώσουμε χρόνο. Ωστόσο, αυτά είναι ακριβώς τα πράγματα που αξίζουν και δίνουν νόημα στη ζωή.
Επιλέξτε ένα πράγμα που θα σας άρεσε να κάνετε και ορίστε χρόνο στο πρόγραμμά σας για να το κάνετε. Ίσως είναι ένα χαλαρωτικό μπάνιο με ένα αρωματικό κερί, ένα μεσημεριανό γεύμα με έναν φίλο, μια επίσκεψη σε ένα μουσείο τέχνης, ακόμα και 20 λεπτά για να διαβάσετε ένα καλό βιβλίο στον καναπέ σας.
Ο επιπλέον χρόνος δεν θα εμφανιστεί ποτέ με ένα μαγικό τρόπο. Οι στιγμές απλής, ουσιαστικής αυτοφροντίδας οδηγούν σε μια ευχάριστη μέρα και σταδιακά σε μια ευχάριστη ζωή.
Αν στρέψουμε την προσοχή μας σε μικρά, ευχάριστα πράγματα, καταφέρουμε να μειώσουμε το καθημερινό μας άγχος και σχεδιάζουμε στιγμές με νόημα, μπορούμε να δούμε τα καλά στη ζωή μας όπως ακριβώς είναι. Όταν μπορούμε να κάνουμε αυτά τα πράγματα με συνέπεια, είναι πολύ πιο εύκολο να διαπιστώσουμε ότι η ζωή μπορεί στην πραγματικότητα να είναι αρκετά καλή, και ίσως ακόμη καλύτερη από ό,τι φανταζόμασταν, όπως ακριβώς είναι.
Πάρτε λίγο χρόνο και σκεφτείτε: «Είναι αυτά που έχω αρκετά καλά;» «είμαι αρκετά καλός;»
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η απάντηση σας θα είναι «περισσότερο από αρκετά».
Αν εγκαταλείψετε το άγχος της σύγκρισης που μέσα του κρύβει «δεν είμαι αρκετά καλός», θα καταφέρετε να αγκαλιάσετε τα αόρατα δώρα που βρίσκονται ακριβώς μπροστά σας.
Αν το μόνο που επιδιώκουμε είναι υψηλά επιτεύγματα ή να είμαστε οι καλύτεροι, θα βρούμε μόνο απογοήτευση. Ίσως θα έπρεπε να αλλάξουμε την εκδοχή επιτυχίας μας από ποσοτική σε ποιοτική για να μας βοηθήσει να αποδεχτούμε τον εαυτό μας όπως ακριβώς είναι κι αυτό είναι εντάξει.
Η επιτυχία δεν οδηγεί στην ευτυχία.
Η ίδια η ευτυχία μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη επιτυχία.
Ίσως ήρθε η ώρα να βάλουμε ξανά προτεραιότητες για αυτό που πραγματικά αξίζει να προσπαθήσουμε και να εκτιμήσουμε τον εαυτό μας όσο του αξίζει..
«Είμαι εγώ.
Σ΄ όλο τον κόσμο δεν υπάρχει κανένας άλλος ακριβώς σαν εμένα.
Υπάρχουν άνθρωποι που μου μοιάζουν σε μερικά σημεία, αλλά κανένας δεν είναι ολότελα όμοιος με μένα.
Επομένως, ό,τι προέρχεται από εμένα είναι απόλυτα δικό μου, γιατί εγώ μόνος μου το διάλεξα.
Μου ανήκει ό,τι έχω: το σώμα μου και όλα όσα κάνει, το μυαλό μου με τις ιδέες του και τις σκέψεις του
Τα μάτια μου και οι εικόνες όσων βλέπουν
Τα συναισθήματά μου, όποια και αν είναι αυτά: θυμός, χαρά, αποκαρδίωση, αγάπη, απογοήτευση, ενθουσιασμός
Το στόμα μου και τα λόγια που ξεστομίζω: ευγενικά, γλυκά ή σκληρά, σωστά ή λαθεμένα.
Δικές μου είναι όλες μου οι φαντασιώσεις, τα όνειρά μου, οι ελπίδες μου, οι φόβοι μου.
Δικοί μου είναι οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες μου και όλες μου οι αποτυχίες και τα λάθη μου.
Γιατί σε μένα ανήκει όλος ο εαυτός μου, μπορώ να γνωριστώ βαθιά, στενά μαζί του.
Έτσι μπορώ να τον αγαπώ και να είμαι φίλος μαζί του, με όλες του τις πλευρές…
Όπως και αν μοιάζω κι αν φαίνομαι, ό,τι λέω και κάνω, ό,τι σκέφτομαι και αισθάνομαι σε οποιαδήποτε στιγμή, όλα αυτά είμαι εγώ…
Βλέπω, ακούω, αισθάνομαι, σκέπτομαι, λέγω και πράττω. Έχω τα εργαλεία που χρειάζομαι για να επιζήσω, να είμαι κοντά με τους άλλους, να είμαι παραγωγικός, να καταλαβαίνω και να βάζω σε τάξη μες το νου μου το πλήθος των ανθρώπων και των πραγμάτων έξω από μένα.
Είμαι ο κύριος του εαυτού μου και επομένως μπορώ να τον οργανώσω.
Είμαι εγώ και είμαι πολύ εντάξει»| Virginia Satir |
Βαρβάρα Καρπούζου, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία:
Maslow, A.H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396.
Satir, V. (1989). Πλάθοντας ανθρώπους. Κέδρος, Αθήνα