Πολλοί πιστεύουν ότι τα ελληνικά ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας υστερούν έναντι των αγρίων, θεωρώντας πως έχουν αμφίβολη διατροφική αξία λόγω της τροφής τους. Κάποιοι όροι όπως ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια ακούγονται περίεργα… Εκτός, κι αν συνδέσεις το ιχθυέλαιο με τα ανθρώπινα συμπληρώματα διατροφής και τα ιχθυάλευρα με τις ζωοτροφές που ταΐζεις το αγαπημένο σου κατοικίδιο. Τι ισχύει όμως, στην πράξη με τις ιχθυοτροφές; Τι τρώνε σήμερα τα ψάρια ιχθυοτροφείου στην Ελλάδα;
22 κύρια σημεία για όσα θέλετε να μάθετε για τις τροφές στην σύγχρονη ποιοτική ιχθυοκαλλιέργεια, τα είδη, τη σύσταση, τις διατροφικές απαιτήσεις των ψαριών, τις προδιαγραφές, τα κριτήρια κατάρτισης, την ιχνηλασιμότητα και συντήρηση, την ασφάλεια και τους ελέγχους. Ιχθυοτροφές 101 για τα μεσογειακά ψάρια που εκτρέφονται στην Ελλάδα.
1. Ψάρια ιχθυοτροφείου: ποια είναι
Πέντε είναι τα θαλασσινά είδη ψαριών που εκτρέφονται συστηματικά σήμερα στην Ελλάδα: η τσιπούρα, το λαυράκι, το φαγκρί, ο κρανιός και το μαγιάτικο. Σαρδέλες, γόπες και μπακαλιάρος ιχθυοτροφείου δεν υπάρχουν. Τα εκτρεφόμενα μεσογειακά ψάρια είναι σαρκοφάγα και παμφάγα.
Κατάταξη ψαριών ως προς την τροφή: Ανάλογα με τις τροφικές τους συνήθειες, τα ψάρια διακρίνονται σε σαρκοφάγα, φυτοφάγα και παμφάγα. Η μορφολογία του πεπτικού τους συστήματος καθορίζεται με βάση τι τρώνε τα ψάρια, ιχθυοτροφείου ή μη.
Τα σαρκοφάγα έχουν μια σύντομη εντερική οδό και ένα σχετικά μεγάλο στομάχι, που έχει σχεδιαστεί έτσι γιατί το πεπτικό σύστημά τους δεν έχει την ικανότητα να χωνεύει την φυτική ύλη, οπότε ακόμα κι αν τρώνε φυτά, δεν μπορούν να αντλούν σε ικανοποιητικό βαθμό θρεπτικά συστατικά από αυτά, όπως κάνουν άλλοι τύποι ψαριών.
Βιολογικά ψάρια υδατοκαλλιέργειας
Στην Ελλάδα εκτρέφονται και βιολογικά ψάρια ιχθυοτροφείου. Αυτά είναι τσιπούρα και λαβράκι από απολύτως βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια. Με τροφές που έχουν φυσικά συστατικά από πιστοποιημένες βιολογικές γεωργικές παραγωγές και αλιεία βιώσιμης διαχείρισης και αειφορίας.
Οι τροφές αντιστοιχούν ακριβώς στη φυσική διατροφή των ψαριών, η ιχθυοφόρτιση στους κλωβούς είναι χαμηλή (1% του όγκου), η ανάπτυξή τους είναι χαμηλής έντασης και πραγματοποιείται με απόλυτα εναρμονισμένες προς την βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια πιστοποιημένες πρακτικές.
2. Τι τρώνε τα ψάρια στη φύση – μη ιχθυοτροφείου
Οι τροφές των υδρόβιων ζωικών οργανισμών συμπεριλαμβανομένων των ψαριών είναι άλλοι υδρόβιοι και μη οργανισμοί, φυτικοί και ζωικοί.
Στους υδρόβιους περιλαμβάνονται: Φυτοπλαγκτόν και ζωοπλαγκτόν, μικρά ασπόνδυλα (π.χ. σκουλήκια, μαλάκια, αρθρόποδα κάθε είδους όπως τα καβούρια), σπονδυλωτά (π.χ. αμφίβια, λάρβες ψαριών, ψάρια), αυγά ψαριών κλπ.
Στους μη υδρόβιους έχουμε: Έντομα που βρίσκονται στην επιφάνεια του νερού και λάρβες εντόμων, χερσαία σαλιγκάρια, χερσαία φυτά κλπ.
3. Απαιτήσεις στην τροφή ιχθυοκαλλιέργειας
Στα εκτρεφόμενα είδη, η τροφή δεν αρκεί να προσομοιάζει με αυτή που θα έτρωγαν τα ψάρια όντας ελεύθερα στο θαλασσινό περιβάλλον. Θα πρέπει επίσης να:
- βελτιστοποιεί την πέψη και την υγεία του ψαριού,
- εξασφαλίζει τη θρέψη και την αύξηση του μεγέθους του,
- διασφαλίζει την υψηλή ποιότητα του τελικού προϊόντος.
Οι ιχθύες χρησιμοποιούν τρεις αισθήσεις για το φαγητό τους. Όραση, όσφρηση και γεύση – η γεύση μετράει και στα ψάρια. Με την τροφή καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά – όπως κι ο άνθρωπος. Χρειάζονται πρωτεΐνες & αμινοξέα, λίπη & λιπαρά οξέα, βιταμίνες & ιχνοστοιχεία. Επιπλέον, για να έχουν όρεξη, η τροφή πρέπει να είναι ελκυστική για τα γούστα τους.
4. Γιατί είναι σημαντική η πεπτικότητα στις τροφές ιχθυοκαλλιέργειας
Η πέψη ορίζεται ως η διαδικασία μέσω της οποίας η τροφή διασπάται μηχανικά και χημικά στην πεπτική οδό. Η ολοκλήρωσή της αποδίδει θρεπτικά συστατικά, τα οποία είναι έτοιμα να απορροφηθούν και να χρησιμοποιηθούν από τον οργανισμό.
Σε όλα τα εκτρεφόμενα είδη, η αξία της τροφής δεν εξαρτάται μόνον από την περιεκτικότητά της σε θρεπτικά συστατικά, αλλά και από την ικανότητα του οργανισμού να τα απορροφά και αφομοιώνει . Η πέψη στα ψάρια εξαρτάται από την ποιότητα και την ποσότητα που θα καταπιούν (ανάλογα με την θερμοκρασία, την διάρκεια του φωτός στην ημέρα, το τελευταίο γεύμα, την ηλικία), τη δραστικότητα των πεπτικών ενζύμων και το διάστημα έκθεσης της τροφής στα ένζυμα.
Στην ιχθυοκαλλιέργεια πραγματοποιούνται πολλές έρευνες για την πεπτικότητα (πεπτική αποδοτικότητα) των τροφών. Η κατανόηση της χρήσης των θρεπτικών ενώσεων είναι σημαντική για τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας των ιχθυοτροφών, που προορίζονται για την κάλυψη των αναγκών των ψαριών. Επίσης, για την διατροφική διαχείριση των ψαριών και τη μείωση τόσο των απορριπτόμενων προϊόντων μεταβολισμού, όσο και των τροφών που δεν πέπτονται.
Γενικά, τα σαρκοφάγα και παμφάγα ψάρια αφομοιώνουν καλύτερα τις πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης από τις φυτικές. Στη φύση τα σαρκοφάγα καταναλώνουν τροφές με πρωτεΐνες ως 50%.
5. Τι είναι οι ιχθυοτροφές
Ιχθυοτροφές λέγονται οι πλήρεις, σύνθετες ζωοτροφές που προορίζονται για τροφή των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας. Είναι πλήρεις, επειδή περιέχουν όλα τα θρεπτικά συστατικά και την ενέργεια σε αναλογίες που καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες των ιχθύων. Και σύνθετες, γιατί αποτελούνται από ομοιογενή μείγματα πρώτων υλών.
Οι πρώτες ύλες για την παραγωγή τους κατηγοριοποιούνται ανάλογα με την προέλευσή τους σε φυτικής και ζωικής, θαλάσσιας και χερσαίας προέλευσης. Για την διακίνηση και τη χρήση όλων των πρώτων υλών εφαρμόζεται η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).
Η πλήρης τροφή, όταν χορηγείται σε ορισμένη ποσότητα για να καλύψει επακριβώς τις ημερήσιες διατροφικές ανάγκες ενός ζωικού οργανισμού, καλείται σιτηρέσιο. Στα ψάρια (όπως και στα κατοικίδια) χορηγούνται ως σύμπηκτα ή πέλετς (pellets).
Ονομάζονται έτσι από τον τρόπο παρασκευής τους, δηλ. τη σύμπηξη και συγκρότηση στερεάς μορφής κόκκων ή μικρών κυλίνδρων. Στις προνύμφες ψαριών η τροφή δίνεται σε μορφή νιφάδας (flake) ή μικροκάψουλας (microdiet).
6. Τι χρειάζονται τα ψάρια – τι περιέχουν οι ιχθυοτροφές
Από χημική άποψη, οι ιχθυοτροφές αποτελούνται από νερό και ξηρά ουσία. Η ξηρά ουσία περιέχει τις πολύπλοκες ενώσεις που οι λειτουργίες του μεταβολισμού των ψαριών διασπούν, ώστε ο οργανισμός τους να πάρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και την ενέργεια για να επιβιώσει, να αναπτυχθεί και να αναπαραχθεί. Ειδικότερα περιέχει:
- Πρωτεΐνες. Είναι το πιο σημαντικό υλικό των ιστών τους (65-75% του βάρους). Αν δεν επαρκούν στις ιχθυοτροφές, τα ψάρια δεν αναπτύσσονται.
- Λίπη (ουδέτερα & φωσφολιπίδια) και λιπαρά οξέα (ω-3, ω-6). Πρέπει να είναι επαρκή σε ποσότητα για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών και σε κατάλληλες μεταξύ τους αναλογίες – ανάλογα με το είδος, την ηλικία, τις συνθήκες.
- Υδατάνθρακες. Είναι σχεδόν επικουρικοί. Παρότι τα ψάρια χρησιμοποιούν τους απλούς (πηγή ενέργειας κυρίως για τον νευρικό ιστό), τα σαρκοφάγα είδη έχουν μειωμένη ικανότητα πέψης τους. Ως στοιχείο των ιχθυοτροφών πρέπει να είναι πολύ εύπεπτοι.
- Βιταμίνες & ανόργανα στοιχεία. Είναι πολύτιμα όπως και στα χερσαία ζώα, απαραίτητα σε διαφορετικές ποσότητες, ανάλογα με το βιολογικό στάδιο και τις συνθήκες εκτροφής.
Στο σύνολό της, η διατροφή των ιχθύων στις ιχθυοκαλλιέργειες και η κατάρτισή της είναι ένα πολύπλοκο και ευαίσθητο κεφάλαιο. Απαιτεί όχι μόνο ειδικές γνώσεις, αλλά και ιδιαίτερη προσοχή, μια και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή, το μεγάλωμα, την ποιότητα του προϊόντος και εντέλει την απόδοση του επιχειρηματικού εγχειρήματος. Βλ. πιο κάτω και κατάρτιση ιχθυοτροφών.
7. Τι είναι τα ιχθυάλευρα (fish meal)
Ιχθυάλευρα είναι η ξηρή, στερεάς μορφής ουσία που παράγεται από την επεξεργασία (θέρμανση, ξήρανση και άλεση) νωπών ιχθύων, ολόκληρων ή τμημάτων. Τα ιχθυάλευρα προέρχονται από:
- α) είδη ιχθύων αλιείας που προορίζονται γι’ αυτόν τον σκοπό (π.χ. γαύρος, ρέγγα, σαυρίδι) και αλιεύονται από συγκεκριμένα αλιευτικά πεδία, σύμφωνα με παγκόσμια πρότυπα αλιευτικής πολιτικής (αειφορία),
- β) παρεμπίπτοντα αλιεύματα ελεύθερης αλιείας και
- γ) υποπροϊόντα ιχθύων που έχουν προέλθει από την επεξεργασία ψαριών για κατανάλωση από τον άνθρωπο (π.χ. φιλετοποίηση – κονσερβοποίηση) και έχουν υποστεί περαιτέρω επεξεργασία (ενσίρωμα).
Στην αγορά κυκλοφορούν ιχθυάλευρα διαφορετικής ποιότητας. Υψηλής ποιότητας χαρακτηρίζονται όσα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (>67 %) και η επεξεργασία τους γίνεται σε χαμηλή θερμοκρασία (70-75 οC), ώστε να εξασφαλίζεται η υψηλή βιολογική αξία των πρωτεϊνών.
8. Ποιά η πληρέστερη τροφή για ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας
Για τα μεσογειακά εκτρεφόμενα είδη, το ιχθυάλευρο είναι η πιο σημαντική πηγή πρωτεΐνης. Θεωρείται μάλιστα «ιδανική», επειδή περιέχει όλα τα απαραίτητα και μη αμινοξέα στις κατάλληλες ποσότητες και αναλογίες. Η πρωτεΐνη του είναι υψηλής βιολογικής αξίας και υψηλής πεπτικότητας (92-95 %).
Επιπλέον, διαθέτει τα απαραίτητα πολυακόρεστα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, φωσφολιπίδια, βιταμίνες (σύμπλεγμα Β, χολίνη) και ανόργανα στοιχεία (και λόγω των οστών = τέφρα), ενώ προάγει την γευστικότητα και την ελκυστικότητα της ιχθυοτροφής.
Ισάξια σχεδόν με το ιχθυάλευρο είναι η συμπυκνωμένη και η υδρολυμένη πρωτεΐνη ιχθύων. Παράγονται από την ίδια επεξεργασία νωπών ιχθύων ή τμημάτων τους και χρησιμοποιούνται στις ιχθυοτροφές των ατελών ιχθυδίων (πολύ μικρών ψαριών), λόγω του σημαντικά μεγαλύτερου κόστους.
9. Πόση τροφή χρειάζεται ένα ψάρι για να γίνει 1 κιλό;
Σήμερα, για να παραχθεί ένα ψάρι ιχθυοκαλλιέργειας βάρους 1 κιλού απαιτούνται ως 1.2 κιλά ιχθυοτροφής. Σ’ αυτό συνυπολογίζονται και τα βρώσιμα υποπροϊόντα που καταναλώνονται απ’ τον άνθρωπο.
10. Υπάρχουν άλλοι τύποι ιχθυαλεύρων;
Φυσικά. Ανάλογα με την προέλευσή τους έχουν και διαφορετικά ονόματα. Όπως τα:
Γαριδάλευρο – άλευρο γαρίδων (shrimp meal) από τα υπολείμματα της επεξεργασίας των διαφόρων ειδών εκτρεφόμενης γαρίδας.
Άλευρο κριλ (krill meal) από μικρά καρκινοειδή είδη της τάξης Ευφασιώδη- Euphausia, που αφθονούν (φτάνουν σε πυκνότητα 10.000-30.000 /m³) στον Νότιο Ανταρκτικό και στον Ειρηνικό ωκεανό.
Άλευρο καλαμαριών (squid meal), με εξαιρετικής ποιότητας πρωτεΐνη και ελκυστική γεύση.
11. Απειλούνται άγριοι πληθυσμοί για να παραχθούν ιχθυοτροφές;
Στις ιχθυοτροφές χρησιμοποιούνται ψάρια ελεγχόμενης αλιείας. Τα πελαγικά ψάρια, που αλιεύονται κυρίως στον νότιο Ειρηνικό και βόρειο Ατλαντικό, σχηματίζουν τεράστιους πληθυσμούς, πολλαπλασιάζονται και μεγαλώνουν ταχύτατα, ζουν λίγο και έχουν μικρή εμπορική αξία, κυρίως επειδή έχουν πολλά κόκαλα. Αν έχετε δοκιμάσει σαυρίδια, θα το γνωρίζετε.
Όμως, αποτελούν σπουδαιότατη πηγή άριστης ποιότητας πρωτεϊνών και ιχθυελαίου, όχι μόνο για την ιχθυοκαλλιέργεια αλλά γενικότερα για τις ζωοτροφές σε κτηνοτροφία, πτηνοτροφία, στα κατοικίδιά μας κλπ.
Σημειωτέον ότι οι ιχθυοτροφές δεν περιέχουν ιχθυάλευρο ή/και ιχθυέλαιο από ευπαθή ή απειλούμενα είδη ψαριών της κόκκινης λίστας – IUCN. Ούτε περιέχουν συστατικά που προέρχονται από άλλα ψάρια ίδιου γένους.
12. Τι θα γίνει αν δεν υπάρχουν ιχθυάλευρα
Τα τελευταία 20 χρόνια η χρήση ιχθυαλεύρων όσο και ιχθυελαίου έχει περιοριστεί λόγω της ασταθούς διαθεσιμότητας και της αυξανόμενης τιμής. Έτσι, ο κλάδος βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση νέων κατάλληλων πηγών πρωτεϊνών και ελαίων.
Οι νέες πρώτες ύλες θα πρέπει να είναι καινοτόμες, να αξιολογούνται ως ίδιες ή καλύτερες διατροφικά για τα ψάρια, να έχουν σταθερή διαθεσιμότητα, να μην «κλέβουν» ανθρώπινους πόρους ούτε να επιβαρύνουν το περιβάλλον και βέβαια να έχουν ένα βιώσιμο κόστος – πόσο πιο δύσκολο γίνεται; ?
Σ’ αυτές τις προδιαγραφές εξετάζονται ως εναλλακτικές οι μονοκυτταρικές πρωτεΐνες, το άλευρο και έλαιο εντόμων, το άλευρο και έλαιο μικροφυκών, το έλαιο κριλ.
13. Τι είναι τα ιχθυέλαια
Το ιχθυέλαιο είναι λάδι που παράγεται παράλληλα με το ιχθυάλευρο από την επεξεργασία των νωπών ψαριών και αποτελεί βασική πηγή κάλυψης των απαραίτητων πολυακόρεστων ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων (αραχιδονικό, EPA και DHA) στα ψάρια. Επιπλέον, προάγει την διατροφική αξία επειδή τα ω-3 και ω-6 λιπαρά μεταφέρονται στα ψάρια που τρώμε.
14. Ποιες οι φυτικές πρώτες ύλες στις ιχθυοτροφές
Γενικά στις ζωοτροφές χρησιμοποιούνται άλευρο και πρωτεΐνη σόγιας, γλουτένη αραβοσίτου, αλεύρι και ζωτική γλουτένη σίτου, άλευρο ελαιοκράμβης, αποφλοιωμένων ηλιόσπορων και γκουάρ, πρωτεΐνη μπιζελιού και διάφορα φυτικά έλαια. Επίσης, μικροφύκη και υδρόβια μακρόφυτα ειδικότερα στις ιχθυοτροφές.
Εντούτοις, η χρήση φυτικών αλεύρων στις ιχθυοτροφές είναι σχετικά περιορισμένη. Αφορά κυρίως στην συγκολλητική τους δράση για την τεχνική παρασκευή των πέλετ. Επειδή, όπως και τα φυτικά έλαια, περιέχουν αντιδιατροφικούς για τα ψάρια παράγοντες (άπεπτα συστατικά, φυτικό οξύ, τανίνες, προκαλούν διαταραχή μεταβολισμού, εντερίτιδα κ.α.).
Σημειωτέον ότι οι ευρωπαϊκές ιχθυοτροφές δεν περιέχουν γενετικά τροποποιημένες πρώτες ύλες (GMO).
15. Πρώτες ύλες ζωικής προέλευσης
Mετά την εξάλειψη της νόσου των τρελών αγελάδων (σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια) η ευρωπαϊκή νομοθεσία επέτρεψε την χρήση κάποιων ζωικών υποπροϊόντων στις ζωοτροφές (κανονισμοί 1234/2003/ΕΚ, 1292/2005/ΕΚ).
Από το 2013 (κανον. 56/2013/ΕΚ) επιτράπηκε σταδιακά η χρήση υλικών της λεγόμενης κατηγορίας 3. Αφορά σε μεταποιημένες ζωικές πρωτεϊνες (ΜΖΠ) αυστηρά από μη μυρηκαστικά ζώα (χοιρινά, πουλερικά) που προορίζονται για τον άνθρωπο. Αυτές πρέπει να είναι επεξεργασμένες, ώστε να είναι κατάλληλες να χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη σε όλες τις ζωοτροφές και των κατοικιδίων.
Το πτηνάλευρο που έχει και μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας είναι παράδειγμα τέτοιας πρώτης ύλης. Επίσης, από το 2017 επιτρέπεται η χρήση μεταποιημένων πρωτεϊνών εντόμων. Για πολλά είδη ψαριών τα έντομα αποτελούν μέρος της φυσικής τους τροφής. Εντούτοις, τα άλευρα εντόμων (από εκτρεφόμενες προνύμφες) έχουν σήμερα χαμηλή διαθεσιμότητα και υψηλό κόστος. 
16. Τι άλλο προστίθεται στις ιχθυοτροφές
Διάφορες ουσίες αναμιγνύονται σε πολύ μικρές ποσότητες (mg) στις τροφές ιχθυοκαλλιέργειας. Άλλες για τεχνικούς λόγους (γαλακτοματοποιητές, αντιοξειδωτικά, συγκολλητικά), για αισθητικούς (φυσικό εκχύλλισμα ρίγανης, σκόρδου κλπ), αλλά και για διατροφικούς (βιταμίνες, αμινοξέα κλπ). Επίσης, ένζυμα, προβιοτικά και πρεβιοτικά.
17. Με ποια κριτήρια καταρτίζονται οι ιχθυοτροφές;
Η ιχθυοτροφή δεν είναι μια απλή ψαροτροφή. Στην κατάρτιση των ιχθυοτροφών συνδυάζονται οι πρώτες ύλες και οι πρόσθετες, σε κατάλληλες ποσότητες, ώστε να παρασκευαστεί ένα άρτιο, ενιαίο, ισορροπημένο μείγμα, ικανό να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες των ιχθύων. Αυτές είναι διαφοροποιούνται ανάλογα:
- με το είδος, δηλ. ποιό ψάρι είναι ή/και αν ανήκει σε γεννήτορες
- την ηλικία (ατελή ιχθύδια, μέση ανάπτυξη, τελική περίοδος)
- τις συνθήκες εκτροφής.
Η τελική επιλογή και χρήση μιας πρώτης ύλης εξαρτάται από τη θρεπτική σύσταση και την πεπτικότητά της, τη διαθεσιμότητά της στην αγορά και την τιμή της, καθώς και τις ιδιότητες της για επιτυχή παραγωγή συμπήκτων (παραγωγή pellets), ασφαλή αποθήκευση και λοιπές τεχνικές προδιαγραφές.
Οι πρώτες ύλες θα πρέπει να διασφαλίζουν την υγεία των ψαριών, τους παραγωγικούς στόχους και να ελαχιστοποιούν την επιβάρυνση του υδάτινου περιβάλλοντος από τα απόβλητα των ιχθύων. Τελικός στόχος είναι όλα τα παραπάνω να επιτευχθούν με το ελάχιστο δυνατό κόστος.
Για την κατάρτιση, χρησιμοποιείται ειδικό λογισμικό, όπου καταχωρούνται οι ανάγκες των ιχθύων, οι προδιαγραφές των ιχθυοτροφών, οι περιορισμοί και το κόστος.
Το τι τρώνε τα ψάρια ιχθυοτροφείου απέχει από μια απλή ψαροτροφή. Όσα περιλαμβάνουν τα σιτηρέσια μεταβάλλονται και εξελίσσονται διαρκώς. Λόγω της νέας γνώσης που προκύπτει απ’ την έρευνα για τα εκτρεφόμενα είδη και την συνεχή εξέλιξη στην παρασκευή ιχθυοτροφών, αλλά και την μεταβαλλόμενη διαθεσιμότητα πρώτων υλών βάσει των τάσεων στο εμπόριό τους.
18. Έχουν οι ιχθυοτροφές ημερομηνία λήξεως;
Οι συσκευασμένες ιχθυοτροφές δεν έχουν μόνον ημερομηνία λήξεως, αλλά στην συσκευασία τους υποχρεωτικά πρέπει να αναγράφονται αναλυτικά τα εξής:
1. Ο τύπος της ζωοτροφής, η επωνυμία και διεύθυνση της εταιρίας παραγωγής και ο αριθμός έγκρισης.
2. Ο αριθμός παρτίδας, το καθαρό βάρος της συσκευασίας και οι πρόσθετες ύλες, χωρισμένες στις κατηγορίες τους,
3. Η περιεκτικότητα σε υγρασία, το είδος του ζώου για το οποίο προορίζεται και οδηγίες χρήσης.
4. Η ελάχιστη διάρκεια αποθήκευσης, οι πρώτες ύλες και η ακριβής χημική σύσταση.
Πως συντηρούνται
Οι ιχθυοτροφές στοιβάζονται σε παλέτες, που τυλίγονται με προστατευτικό πλαστικό και αποθηκεύονται σε ξηρό, σκιερό και δροσερό μέρος (θερμοκρασία < 20-22°C, υγρασία < 75%).
19. Τι ποσότητα τρώνε τα ψάρια ιχθυοτροφείου σε μια μέρα;
Η ημερήσια ποσότητα τροφής μεταβάλλεται ανάλογα με τη θερμοκρασία του νερού και αντιστρόφως ανάλογα με το σωματικό βάρος. Ένα ψάρι μεγαλύτερο από 500 γρ. σε κρύα θερμοκρασία καταναλώνει 0,3 τοις εκατό του βάρους του. Ενώ, ένα νεαρό ψάρι μικρότερο από 45 γρ. σε ζεστό περιβάλλον μπορεί να καταναλώνει και 4,3 τοις εκατό του βάρους του. Δείτε και ενδεικτικά τον πίνακα.
20. Περιέχουν οι ιχθυοτροφές φάρμακα; Πόσο ασφαλείς είναι;
Κύριο μέλημα στην ιχθυοκαλλιέργεια είναι η πρόληψη και προφύλαξη των ψαριών από ασθένειες, ώστε να εξασφαλίζεται η άριστη υγεία τους στις εγκαταστάσεις. Φαρμακούχες ιχθυοτροφές χορηγούνται μόνον εφόσον απαιτείται θεραπευτική αγωγή έναντι κάποιου παθογόνου – όχι προληπτικά. Παρασκευάζονται κατά παραγγελία και πάντα με συνταγογράφηση κτηνίατρου-ιχθυοπαθολόγου.
Σε αντίθεση με την παραδοσιακή χρήση σε άλλα είδη ζώων, τα ψάρια δεν παίρνουν ορμόνες ούτε αντιβιοτικά για να μεγαλώσουν πιο γρήγορα.
Οι ιχθυοτροφές υπάγονται στην κατηγορία των τροφίμων. Τα συστήματα διαχείρισης της ασφάλειας που εφαρμόζονται είναι τα ίδια με εκείνα που αφορούν την ασφάλεια οποιουδήποτε τροφίμου προορίζεται για τον άνθρωπο. Με δραστηριότητα σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, όλες οι ελληνικές επιχειρήσεις παραγωγής ιχθυοτροφών έχουν ευρωπαϊκές και διεθνείς πιστοποιήσεις με αυστηρά πρότυπα διασφάλισης ποιότητας και τήρησης καλών βιομηχανικών πρακτικών.
Επιπλέον, τα εργοστάσια παραγωγής ιχθυοτροφών εφαρμόζουν συστήματα αυτοελέγχου. Ειδικές αναλύσεις και φυσικοχημικές μετρήσεις εκτελούνται συστηματικά σε συνεργασία με ειδικά διαπιστευμένα εργαστήρια.
21. Εφαρμόζονται οι αρχές της κυκλικής οικονομίας στην παραγωγή ιχθυοτροφών;
Στις υχθυοκαλλιέργειες, η κυκλική οικονομία αξιοποιεί υποπροϊόντα και υλικά που προκύπτουν από την παραγωγή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση. Από την επεξεργασία ψαριών όπως το καθάρισμα για φιλετοποίηση αφαιρούνται κεφάλι, δέρμα, κόκαλα, ουρά, πτερύγια και σπλάχνα.
Αυτά τα υπολείματα μπορούν να φτάσουν σε ποσότητα ως το 35% του ιχθυάλευρου. Ομοίως, υποπροϊόντα από χερσαία ζώα που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο μπορούν να μετατραπούν σε ιχθυοτροφή με υψηλή θρεπτική αξία.
22. Παράγονται ιχθυοτροφές στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα λειτουργούν 8 εργοστάσια ιχθυοτροφών. Η ετήσια παραγωγή φτάνει τους 260.000 τόνους (ΣΕΘ, 2019), καλύπτοντας το 95% της εγχώριας ζήτησης. Το υπόλοιπο 5% αφορά αφορά σε εισαγωγές από το εξωτερικό. Εισαγόμενες είναι και οι πρώτες ύλες στο μεγαλύτερο ποσοστό τους (>90%).
Τα ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια σ’ αυτές αποτελούν το 1% και 1,6% αντίστοιχα της παγκόσμιας παραγωγής.
Αν ψάχνετε κάτι ακόμη σε σχέση με το «τι τρώνε τα ψάρια ιχθυοτροφείου» που δεν έχει απαντηθεί, ρωτήστε μας στα σχόλια. Έτσι, θα συμπεριληφθεί σ’ αυτή τη λίστα, που στόχο έχει να είναι πλήρης.
Πηγές:
Μελέτη «Σύγχρονες ιχθυοτροφές θαλασσινών ψαριών για τη διασφάλιση υψηλής διατροφικής αξίας και ευζωίας», από τους: Δημήτριο Μπάρκα – Γεωπόνος Ζωικής Παραγωγής, Ναυσικά Καρακατσούλη – Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Λεωνίδα Παπαχαρίση – Ιχθυολόγος ΤΕ και MPhil για την ΕΛΟΠΥ.
Νομοθεσία ζωοτροφών στην Ελλάδα. Τεχνολογία Ιχθυοτροφών, Ιωάννης Καραπαναγιωτίδης, Επίκ. καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Υδατοκαλλιέργειες – Καλλιέργεια ιχθύων: διατροφή και θρέψη, Ευθυμία Αντωνοπούλου. Fish oil market trends. Microalgae makes case as viable omega 3 alternative to fish. The economic benefits of algae farms.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για περισσότερη γνώση στη διατροφή των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας της επικράτειάς της, έχει ήδη χρηματοδοτήσει μεγάλα ευρωπαϊκά προγράμματα όπως τα ARRAINA, PerformFISH, MedAID και AquaImpact.
