Τι είναι λοιπόν αυτή η δύναμη που τη λέμε «Εθνική Συνείδηση»; Είναι αυτή που εμφανίζεται σε μιαν ώρα που δεν την ξέρει κανείς, όταν ξαφνικά ακουστεί η καμπάνα της Μοίρας, να σημάνει τα ριζικά των λαών.
Τότε τα άτομα που αποτελούν την εθνικήν ολότητα πετούν θεληματικά ένα μεγάλο μέρος από τα προνόμια και τα προσωπικά γνωρίσματα της ψυχικής φυσιογνωμίας, που έχουν καταχτήσει μέσα στη κοινωνική ζωή.
Υποταγμένα σε μιαν ανίκητη κεντρομόλο δύναμη, τα ασύνδετα και κονιορτοποιημένα άτομα, αναζητούν τον πυρήνα της ομογένειας, κινημένα από το αρχαίο ένστιχτο της άμυνας.
Πυκνώνουνται εκεί γύρω στο εθνικό κέντρο, και ανεσωματώνονται, όσο μπορούν πιο αδιάσπαστα, για να δώσουν το μεγάλο «παρών» μπροστά στον κίνδυνο.
Ένας λαός, ένα έθνος, έχει τόσο περισσότερα βιολογικά νιάτα, όσο πιο γρήγορα θα μπορέσει αυτή την κρίσιμη ώρα να κάνει τα άτομα που το αποτελούν, να προσαρμοστούν στην ομαδική ολότητα. Από το «εγώ» στο «εμείς».
Αυτό το είδαμε να γίνεται με καταπληχτικόν τρόπο τη μέρα της 28ης του Οχτώβρη. Ένα μεγάλο ρίγος πέρασε πέρα για πέρα πάνω από τη χώρα. Έτρεξε από τη μεγάλη πολιτεία της Αθήνας, ως το τελευταίο χωριό του ελεύθερου και του εν διασπορά Ελληνισμού.
Το ιερό σώμα της Ελλάδας, ολάκερο, ένιωσε το μυστικό σπασμό. Δονήθηκε συνθετικά ως το τελευταίο εθνικό μόριο.»
Στρατή Μυριβήλη