Θα έχεις ακούσει τη ρήση «είσαι ό,τι τρως». Μπορεί να είναι κάπως απόλυτη, αλλά έχει επιστημονική και λογική βάση: το τι επιλέγουμε να βάλουμε στο σώμα μας έχει άμεσο αντίκτυπο στην γενικότερη υγεία μας.
Συγκεκριμένα όμως, ολοένα και περισσότερες μελέτες τελευταία συνδέουν τα βακτήρια που ζουν στο γαστρεντερικό σου σύστημα (το λεγόμενο μικροβίωμα) με την καλή ή κακή ψυχική υγεία.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει εδώ ο κ. Χρήστος Λιάπης, ψυχίατρος, «η αμφίδρομη επικοινωνία που προκύπτει από τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου, γίνεται εμφανής σε ένα ευρύ πεδίο ψυχιατρικών διαταραχών, όπως οι Αγχώδεις διαταραχές, η Κατάθλιψη, οι Άνοιες, το Φάσμα των Αυτιστικών Διαταραχών (ASD) και η εν γένει ρύθμιση της συμπεριφοράς».
Τα ερευνητικά αυτά δεδομένα, επισημαίνει, συγκλίνουν στην ύπαρξη μίας σαφούς βιολογικής τομής ανάμεσα στη νευροανάπτυξη και το εντερικό μικροβίωμα, με τα εντερικά βακτήρια να δρουν –ανάμεσα στα άλλα- και ως εσωτερικοί διαμεσολαβητές στην ανάπτυξη και τη λειτουργία του Νευρικού Συστήματος και στη διαμόρφωση της ισορροπίας ανάμεσα στην ψυχική νόσο και την ασθένεια.
Σε πιο πρόσφατα στοιχεία σχετικά με αυτό το θέμα, σε μια συστηματική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε φέτος στο περιοδικό Clinical Psychology Review, προέκυψαν αποδείξεις ότι όσοι αντιμετωπίζουν άγχος και κατάθλιψη, είναι πιο πιθανό να έχουν στη γαστρεντερική οδό τους είδη βακτηρίων που συνδέονται με φλεγμονή. Επίσης, άτομα με άγχος και κατάθλιψη είχαν λιγότερα βακτήρια που παράγουν λιπαρά οξέα κοντής αλυσίδας, τα οποία πιστεύεται ότι ρυθμίζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Από το έντερο στον εγκέφαλο
Το έντερο και ο εγκέφαλός συνδέονται με το νεύρο του κόλπου, ένα σημαντικό κομμάτι του αυτόνομου νευρικού συστήματος που σου επιτρέπει να αναπνέεις, να χωνεύεις και να καταπίνεις αυτόματα. Αυτό το νεύρο είναι σε θέση να στείλει μηνύματα στον εγκέφαλό για το παχύ έντερο, αλλά και το αντίστροφο.
Η σύνδεση μεταξύ των δύο οργάνων σημαίνει ότι ο άξονας του εντέρου-εγκεφάλου γίνεται ζωτικός παράγοντας στην ψυχική υγεία, αλλά και σε ασθένειες που επηρεάζουν τον εγκέφαλο, ακόμη και στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS). Έτσι εξηγείται γιατί σε περιόδους που αγχώνεσαι πολύ το έντερό σου δεν λειτουργεί καλά, αλλά και γιατί όταν αντιμετωπίζεις πεπτικά προβλήματα η διάθεσή σου επηρεάζεται σημαντικά.
Τα βακτήρια του εντέρου «μιλάνε»
Και τι έχουν να πουν; Πολλά και ενδιαφέροντα πραγματάκια. Τα βακτήρια του εντέρου διαλύουν τα τρόφιμα, κυρίως τις διαιτητικές ίνες και τα μετατρέπουν σε μεταβολίτες, όπως τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας (SCFAs). Αυτά ανιχνεύονται από το νεύρο, το οποίο στη συνέχεια στέλνει δεδομένα στον εγκέφαλο, επιτρέποντας τη ρύθμιση των πεπτικών διεργασιών.
Από την άλλη πλευρά, όταν το κολπικό νεύρο επηρεάζεται από το στρες (το οποίο κατευθύνει την ενέργεια και την προσοχή στους μυς και τον εγκέφαλό σου), δεν μπορεί να αντιδράσει αποτελεσματικά στη φλεγμονή, η οποία προκαλεί αναστάτωση τόσο στο έντερο όσο και στα καλά βακτήρια που κατοικούν εκεί.
Για να κάνει καλά τη δουλειά του στο κομμάτι της υγείας σου, το μικροβίωμα του εντέρου πρέπει να είναι ποικιλόμορφο και ισορροπημένο. Όταν αυτό δε συμβαίνει, έχουμε τη δυσβίωση, ήτοι τη μη-αρμονική διαβίωση ανάμεσα σε οργανισμούς, στην προκειμένη περίπτωση τον άνθρωπο και τα μικρόβια που υπάρχουν στο έντερό του. Στην κατάσταση αυτή, τα ευκαιριακά μικρόβια, πολλαπλασιάζονται προκαλώντας φλεγμονές.
Αυτό συμβαίνει επειδή το σώμα δεν τα πολυγουστάρει, γεγονός που βάζει το ανοσοποιητικό σύστημα σε εγρήγορση. Οι φλεγμονές που αναφέραμε πιο πάνω, μπορεί να συμβάλουν στην κατάθλιψη, αλλά και η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει φλεγμονές. Διπλό το κακό.
Ο έλεγχος της φλεγμονής λοιπόν, μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση τόσο της διάθεσης όσο και των επιπέδων του άηχους και η σωστή διατροφή είναι εκείνη που αυξάνει την αφθονία διαφόρων μικροβίων και μειώνει τη φλεγμονή.
Κρατώντας τα βακτήρια (και τον εαυτό σου) ευτυχισμένα
Παρόλο που η έρευνα στον τομέα αυτό είναι αρκετά προκαταρκτική, οι ακόλουθες διαιτητικές αλλαγές μπορεί να σε βοηθήσουν να διατηρήσεις ευτυχισμένα τα βακτήρια του εντέρου.
* Μείωσε τη ζάχαρη και τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες: Αυτά τα συστατικά τροφίμων αλληλεπιδρούν με τα βακτήρια του εντέρου μέσω μιας διαδικασίας ζύμωσης και μπορούν να συμβάλουν σε υπερβολικά συμπτώματα αερίων και φούσκωμα.
* Ανακάλυψε τα προβιοτικά: Υπάρχουν δύο κατηγορίες προβιοτικών μικροοργανισμών (μικροβίων), το γένος Bifidobacterium και το γένος Lactobacillus, τα οποία έχουν πολλά υποείδη. Τα τρόφιμα που περιέχουν προβιοτικά είναι κατά κύριο λόγο τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα υποπροϊόντα τους: Γιαούρτι, πόσιμο γιαούρτι, γάλα με επιπρόσθετα προβιοτικά, γάλα που έχει υποστεί ζύμωση καθώς και γλυκό γάλα με acidophilus, ξυνόγαλα, κεφίρ.
* Και τα πρεβιοτικά: Τα πρεβιοτικά προϊόντα, από την άλλη πλευρά, έχουν αντίστοιχες δράσεις με τα προβιοτικά, ωστόσο όχι στον ίδιο βαθμό και με την ίδια αμεσότητα. Και αυτό καθώς τα πρεβιοτικά δρουν έμμεσα, ενισχύοντας ουσιαστικά την συγκέντρωση των προβιοτικών. Τα πλέον γνωστά πρεβιοτικά γαλακτοκομικά προϊόντα είναι τα γιαούρτια και ρευστά όξινα γάλατα.