Σου έχει τύχει να έχεις κάτι σημαντικό να κάνεις και να μην αποφασίζεις να ασχοληθείς με αυτό; Να το αφήνεις μέχρι την ώρα που δεν πάει άλλο και πρέπει να ασχοληθείς μαζί του γιατί οι συνέπειες θα είναι σοβαρές αν δεν το κάνεις;
Ίσως να έχεις να διαβάσεις για να δώσεις ένα μάθημα που δε σου αρέσει και περνάνε οι μέρες χωρίς να κάνεις τίποτα. Ίσως να πρέπει να ψάξεις να αλλάξεις αυτοκίνητο και σε αγχώνει η διαδικασία, οπότε μέχρι να σου μείνει στο δρόμο αυτό που έχεις, βολεύεσαι. Ίσως να πρέπει να ασχοληθείς με τα λογιστικά σου και περιμένεις την τρίτη παράταση για να το κάνεις. Ίσως να έχεις να κάνεις μια εργασία και εσύ απλά κοιτάζεις τον υπολογιστή βλέποντας βιντεάκια.
Τα παραδείγματα είναι ατελείωτα.
Οι συνέπειες
Όπως καταλαβαίνεις δε σε βοηθάει ιδιαίτερα αυτή η στάση σου. Ίσως πέρασες τρεις ώρες χαζεύοντας στα social, έφαγες ό,τι υπήρχε σε γλυκό ή λιπαρό εντός και εκτός ψυγείου, μίλησες στο τηλέφωνο με όποιον ήταν διαθέσιμος (αλήθεια οι νέοι το κάνουν ακόμα αυτό;) αλλά αυτό που έπρεπε να κάνεις είναι ακόμα εκεί. Έτσι οι ενοχές που νιώθεις έχουν πιάσει κόκκινο.
Ξέρεις ότι το «σωστό» είναι να το κάνεις επιτέλους να τελειώνεις. Ίσως να μην είναι και τίποτα, λες στον εαυτό σου. Λίγο ακόμα να χαζέψεις στο YouTube και θα ξεκινήσεις. Αλλά δεν το κάνεις, οπότε οι σκέψεις σε κάνουν να νιώθεις χειρότερα. Νιώθεις άχρηστος και ανεπαρκής.
Αδιέξοδο.
Η εξήγηση
Γιατί υποβάλεις τον εαυτό σου σε αυτό το μαρτύριο; Όπως έχω περιγράψει στο πρώτο μου βιβλίο, οι άνθρωποι έχουμε μέσα μας ένα εσωτερικό πονόμετρο, το οποίο καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές μας. Συγκρίνουμε αυτόματα και υποσυνείδητα τις διαθέσιμες επιλογές και διαλέγουμε αυτή που εκείνη τη στιγμή μας πονάει λιγότερο.
Συνεπώς, αν «επιλέγοντας» τη μη-δράση μπαίνεις στο μαρτύριο της αναβλητικότητας, τότε κάτι πολύ μεγαλύτερο σε πονάει στο ενδεχόμενο να ασχοληθείς με αυτό που πρέπει να κάνεις. Τι μπορεί να είναι αυτό;
Σε αρκετές περιπτώσεις, αυτό που σε πονάει μπορεί να είναι ο τρόπος που ερμηνεύεις την αποτυχία. Αυτές σχολιάζει αυτό το άρθρο. Τι σημαίνει για σένα το ενδεχόμενο να μην τα πας καλά κάπου;
Αν ήταν να μαντέψω, θα έλεγα ότι δεν έχεις μεγάλη ανεκτικότητα σε αυτό. Σαφώς σε κανέναν δεν αρέσει να αποτυγχάνει. Όμως για σένα είναι λίγο πιο έντονο. Όταν κάτι το αναβάλεις, αυτό σημαίνει ότι στον συγκεκριμένο τομέα παίρνεις πολύ βαριά την αποτυχία. Για σένα, «Απέτυχα» σημαίνει «ΕΙΜΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΑ αποτυχημένος».
Δηλαδή…
Δηλαδή, αν έχεις να κάνεις μια εργασία, τότε το ενδεχόμενο του να μην την κάνεις καλά θα το μεταβολίσεις ψυχικά (έτσι για να βάζω και καμιά ψαγμένη λέξη στα άρθρα μου) σαν συνολική δική σου αποτυχία. Δεν έκανες την εργασία καλά; Άρα ΕΙΣΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΑ άχρηστος. Δεν έκανες τα λογιστικά σου σωστά; ΕΙΣΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΑ ανεύθυνος. Δεν πήγες καλά στην εξέτασή σου; ΕΙΣΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΑ βλάκας.
Εσωτερικά, η αποτυχία σε αυτό που κάνεις έχει ένα γενικευμένο αντίκτυπο στο ποιος ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΕΙΣΑΙ. Το βάρος του να μην τα πας καλά μέσα σου είναι τεράστιο. Το πονόμετρο βαράει κόκκινο.
Μήπως δε σου βγάζει νόημα;
«Όντως φοβάμαι μήπως δεν τα πάω καλά, αλλά αν ήταν έτσι όπως το λες» θα αντιτάξεις, «τότε δε θα έπρεπε να τα δώσω όλα ώστε να είμαι σίγουρος ότι θα τα πάω καλά; Να καταβάλω κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να έχω το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα; Μήπως άρχισες τις αμπελοφιλοσοφίες Δημήτρη;»
Χαίρομαι που συμφωνήσαμε ότι φοβάσαι την αποτυχία. Και τώρα δες πόσο έξυπνος είσαι και πώς ξεφεύγεις από την παγίδα της.
Αν τα έδινες όλα, όπως λες, αν έδινες την ενέργεια που απαιτείται σε αυτό που αναβάλεις, τότε μπορεί να ελαχιστοποιούσες την πιθανότητα να αποτύχεις, αλλά ταυτόχρονα θα μεγιστοποιούσες τις ψυχολογικές συνέπειες του αν αποτύγχανες. Δηλαδή, αν τα δώσεις όλα και αποτύχεις, τότε ΜΟΝΟ ΜΙΑ δυνατή εξήγηση υπάρχει για το φιάσκο. Ότι ΕΙΣΑΙ αποτυχημένος.
Οπότε τι κάνεις; Πώς ξεφεύγεις από αυτή την παγίδα; Αναβάλλοντάς το και αφήνοντάς το για τελευταία στιγμή δημιουργείς μια εναλλακτική σωτήρια ερμηνεία μέσα σου για την περίπτωση αποτυχίας.
«Εντάξει δεν πήγε και τόσο καλά, αλλά έφταιγε που δεν είχα αρκετό χρόνο. Δεν είναι ότι ΕΙΜΑΙ βλάκας»
Δεν καταβάλεις την προσπάθεια που χρειάζεται ώστε να μπορείς να έχεις την ψυχολογική ασφαλιστική δικλείδα της ελλιπούς προσπάθειας σε περίπτωση που δεν πάει καλά.
Αν τα δώσεις όλα και στραβώσει, φταις εσύ.
Αν το αφήσεις τελευταία στιγμή και στραβώσει, φταίει που δεν είχες αρκετό χρόνο.
Έτσι σώζεις την υπόληψή σου σε σένα.
Δηλαδή, δε σε ανησυχεί το να αποτύχεις, αλλά το πώς θα εξηγήσεις την αποτυχία στον εαυτό σου. Όντας αναβλητικός δημιουργείς μια ψυχολογική καβάντζα.
«Δεν έφταιγα εγώ. Μπορούσα να το κάνω. Απλά δεν πρόλαβα. Δεν είμαι ανίκανος».
Δε σε νοιάζει τόσο η εργασία, όσο το να μην ΕΙΣΑΙ βλάκας. Δε σε νοιάζει το να πάρεις αυτοκίνητο όσο το να μην κάνεις τη «λάθος» επιλογή και ΕΙΣΑΙ χαζός.
Σου είναι πιο σημαντικό να έχεις ένα ψυχολογικό άλλοθι σε περίπτωση που αποτύχεις, παρά το να μην αποτύχεις.
Σου δημιουργεί τρόμο η πιθανότητα αποτυχίας. Όχι η αποτυχία.
Κινείσαι με βάση το φόβο. Όχι την επιθυμία.
Στο εσωτερικό σου πονόμετρο, τις στιγμές αυτές, πονάει περισσότερο το η πιθανότητα να «αποδειχθείς» ανίκανος από το να είσαι αναβλητικός. Έτσι αναβάλεις.
Ξαναλέω ότι αυτό είναι μια από τις συνθήκες όπου αναβάλεις και μπορεί να είσαι αναβλητικός και για άλλους λόγους. Αλλά αυτός ο λόγος είναι ο συχνότερος με μεγάλη διαφορά.
Οι αιτίες
Αν διαβάζεις τα άρθρα μου ή τα βιβλία μου, θα καταλαβαίνεις πως όλο αυτό σχετίζεται με την παιδική σου ηλικία. Πόσο σε μάλωναν οι γονείς σου όταν έκανες κάτι παρόμοιο «λάθος»; Ή ακόμα πιο πολύπλοκα: Πώς σου έλεγαν Μπράβο οι γονείς όταν τα πήγαινες καλά σε κάτι αντίστοιχο;
Μήπως σου έλεγαν: «Μπράβο που πήρες μεγάλο βαθμό. ΕΙΣΑΙ πολύ έξυπνος!» Αν συνέβαινε αυτό σημαίνει πως μέσα σου έχεις συνδέσει την απόδοσή σου σε τέτοιου είδους καταστάσεις, με την ταυτότητά σου. Πέτυχες; Άρα ΕΙΣΑΙ ΕΞΥΠΝΟΣ. Απέτυχες; Άρα ΕΙΣΑΙ βλάκας. Για σένα είναι υπαρξιακό θέμα το να τα πας ή να μην τα πας καλά κάπου.
Αναλύω διεξοδικά το συγκεκριμένο θέμα σε δυο κεφάλαια στο νέο μου βιβλίο Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής και αν σε απασχολεί θα πρότεινα ισχυρά να το διαβάσεις, καθώς είναι αρκετά πολύπλοκο για να το αναλύσω εδώ.
Δεν είσαι πια παιδί
«Και τι να κάνω;» θα ρωτήσεις.
Πρώτον χρειάζεται να συνειδητοποιήσεις όσα μόλις διάβασες. Είναι άραγε τόσο βαρύ το να μην τα πας καλά στην εργασία σου; Όταν ήσουν παιδί ήταν όντως βαρύ να ακούσεις τα σχόλια ενός γονέα σχετικά με την απόδοσή σου, είτε αρνητικά είτε θετικά με αυτή τη μορφή.
Τώρα όμως είσαι ενήλικας. Τώρα έχεις τη δύναμη ΕΣΥ να ορίσεις εξ αρχής τι είναι όντως σημαντικό για σένα.
Είναι άραγε τόσο καταστροφικό να μη φέρεις ένα καλό αποτέλεσμα σε αυτό που έχεις να κάνεις; Τι θα έλεγες αν ένας φίλος σου είχε το ίδιο θέμα;
Δεν είσαι πια παιδί. Ο ενήλικας έχει δυνάμεις που το παιδί δεν έχει.
Το τραμ και το καμάκι. Μια άλλη οπτική…
Μιλούσα με ένα φίλο ο οποίος είχε την αναβλητική συμπεριφορά με τις εργασίες του στη δουλειά. Ανέβαλε διαρκώς το να τις κάνει και τις άφηνε για τελευταία στιγμή. Είχε μάθει από μικρός να του λένε μπράβο για το πόσο έξυπνος ΕΙΝΑΙ όταν έπαιρνε καλό βαθμό, οπότε άφηνε εξαιρετικά λίγο χρόνο στον εαυτό του να κάνει μια δύσκολη εργασία ώστε να μη φταίει αυτός αν δεν πάει καλά. Τον ρώτησα για το πώς ήταν με τις κοπέλες.
Μου είπε: «Αν είμαι σε ένα τραμ και δω μια κοπέλα που μου αρέσει θα πάω να της μιλήσω. Ακόμα και αν είναι να κατέβει στην επόμενη στάση».
«Γιατί το κάνεις αυτό;» τον ρώτησα.
«Διότι δεν μπορώ να συγχωρήσω στον εαυτό μου το να μην έχω προσπαθήσει» απάντησε με ειλικρίνεια.
«Και αν πει όχι;» ρώτησα ξανά.
«Δεν πειράζει. Έτσι συμβαίνει. Επτά φορές στις δέκα θα πουν όχι. Είναι φυσιολογικό και δε με ενοχλεί. Αυτό που με νοιάζει είναι να έχω δώσει στον εαυτό μου την ευκαιρία να την γνωρίσω».
Ο ίδιος άνθρωπος αντιδράει με διαφορετικό σκεπτικό σε δυο διαφορετικούς τομείς ανάλογα με το πώς ερμηνεύει υποσυνείδητα την αποτυχία στον καθένα.
«Απέτυχα» σημαίνει ΕΙΜΑΙ βλάκας στο θέμα το ακαδημαϊκό γιατί από μικρός άκουγε πως ΕΙΝΑΙ πολύ έξυπνος που τα πηγαίνει καλά στα μαθήματα.
«Απέτυχα» είναι απλά μέρος της διαδικασίας στο θέμα του να γνωρίσει μια κοπέλα.
Έτσι το υποσυνείδητο σκεπτικό του στις εργασίες είναι:
«Το να αποτύχω πονάει. Οπότε καλύτερα να μην τα δώσω όλα, να τα αφήσω για τελευταία στιγμή, για να έχω δικαιολογία ότι δεν προλάβαινα αν κάτι πάει στραβά. Καταστροφή αν αποτύχω!»
Ενώ με τις κοπέλες είναι: «Το να αποτύχω είναι φυσιολογικό. Οπότε καλύτερα να τα δώσω όλα για να έχω την καλύτερη πιθανότητα να πετύχω. Καταστροφή αν δεν προσπαθήσω!»
Στην πρώτη περίπτωση αντιδράει με βάση τον φόβο του να αποτύχει. Στη δεύτερη με βάση την επιθυμία για αυτό που θέλει να ζήσει.
Έτσι κι εσύ
Αν είσαι αναβλητικός σε κάποιον τομέα, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, τότε συνειδητοποίησε τους βαθύτερους λόγους για τους οποίους το κάνεις. Δεν είσαι κακός / άχρηστος / τεμπέλης. Φοβισμένος είσαι. Το επόμενο βήμα δεν είναι πάντα εύκολο. Ίσως χρειαστείς τη βοήθεια ενός ειδικού.
Σου αξίζει να απελευθερώσεις τον εαυτό σου από το φόβο της αποτυχίας και να σου προσφέρεις το δώρο της επιθυμίας για ζωή. Διάβασε ένα βιβλίο που μπορεί να σε διαφωτίσει και να σε εμπνεύσει.
Μια ζωή την έχουμε. Είναι κρίμα να μην προσπαθήσουμε για όσα είναι σημαντικά για εμάς…